Phép giảng tám ngày/Ngày thứ ſáu

by Alexandre de Rhodes

Ngày thứ ſáu.

^a KHi đã nói ra ſự ſâu nhiẹm, một đức Chúa blời ba ngoi, và ſự đức Chúa blời ra đời, nói ꞗệy cho người ta tin, ^b vì chưng hai ſự ếy, qua tlên trí mọi lŏài, đức Chúa blời hŏá ra. ^c Bây giờ ta phải ſuy, bàng ſức ta, ^d vì ſao đức Con thật đức Chúa blời, cu᷄̀ là đức Chúa blời ꞗệy, mà lếy tính người, ^e buặc lại chạt chừng ếy, cho đến làm một ngôi cu᷄̀, ^f mà thạt đức Chúa blời chảng cò ai thấy được, cu᷄̀ chảng hay chết, ^g mà làm người, thien hạ thấy đước, và lại hay chết ? ^h có ba ſự tai vạ, bởi tội tỏ tu᷄ ta truyền cho, mà làm hại lŏài người ta : ⁱ tlước là tích một hãm ſự lỗy, ſự dữ : ^k hai là tốii tam chảng biét đàng cho ſóu᷄ lâu vô cu᷄̀. ^l Bà là đáng chết, chảng lọ là xác có  cu᷄̀, mà lạ phải chết vò cu᷄̀, ^m cho nên phải làm tôi quỉ vô cu᷄̀, tlao᷄ điạ ngọuc : ⁿ ba chừng đau khốn nầy, đức Chúa Ieſu, thạt là đức Chúa blời, cu᷄̀ thạt là người, cu᷄̀ là thày thuóc, bởi blời mà xuấng, có ba mạt thuóc tlả cho : ^o vì ꞗệy từ ſinh đẻ đến tám ngày, thì chiụ tên rứt thánh Ieſu, ^p mà khi ếy cu᷄̀ cò đổ máu ra, mà chiụ tên, và chức kớu thế, chuậc tội cho chúng tôi. ^q cái tích một hãm ſự dữ, mà giục ta làm ſự lỗy, ^r thì đức Chúa Ieſu du᷄̀ nhin đức mình, làm gưâng cho ta, mà chữa tội cho ꞗệy, ^ſ là ba mươi ba nam ſóu᷄ ở thế nầy, ăn ở cu᷄̀ người ta, ^t thì cho ta xem ſự lặ tlao᷄ viẹc khiem nhường^{[đính chính 1]}, và tlao᷄ viẹc chiụ lụy ; ^u chảng lọ là chiụ lụy đức Chúa blời, là đức Cha mình, có phú blọn mình, theo rứt thánh í đức Cha, ^x khi rứt thánh đức Mẹ đam đến đức Chúa Ieſu, mà  khi đến đền thánh: ^y mà lại có chiụ lụy rứt thánh Chúa Bà Maria là đức Mẹ đòu᷄ thân, và có ou᷄ thánh Ioſeph, là bạn đức Mẹ ꞗệy, ^z mà đức Chúa Ieſu cu᷄̀ chiụ lụy người, cho đến ba mươi tủêi. ^a ꞗệy thì có chọn là ba mươi năm chiụ phép hai người, ^b dầu mình là hay biét vô cu᷄̀ đức Chúa blời : ^c ſao᷄ le có định chiụ lụy người ta, ^d mà ꞗệy làm gương tốt lành, đang bấy lâu nam, cho ta bắt chước, và chiụ lụy, và khiem nhưầng làm ꞗệy.

^e Sao᷄ le có một lần khí đức Chúa Ieſu, là Chúa chúng tôi, hãy còn mưới hai tủêi, ^f theo í riêng đức Cha vô cu᷄̀, khi đức Mẹ chảng hay, thì ở lại tlao᷄ đền thánh, ^g ꞗệy thì mở đàng cho người ta hay, ſự tlou᷄ đã lâu, có đức Chúa blời ra đời chuậc tội, đã gần. ^h Vì chưng dầu khi đức Chúa Ieſu mới đẻ, được bốn mươi ngày, ⁱ mà đức Mẹ theo phép  đức Chúa blời khién^{[đính chính 2]} tlao᷄ nước Iudæa, đẻ đŏạn bốn mười ngày, thì đam con blai đến nhà đức Chúa blời, ^k mà khi ếy có ou᷄ già, tên là ou᷄ Simeon, là người thánh, ^l đã chiụ mlời đức Chúa Spiritu Sancto, ^m chưa có ſinh thì, mà thấy được Chriſtum Domini, ⁿ là đức Chúa blời ra đời chuậc tội, ^o mà ou᷄ già thì dìn, và xưng tlước mạt thien hạ, khi tlao᷄ tay bòu᷄ đức Chúa Ieſu, hãy còn tlẻ, ^p mà cảm ơn đức Chúa blời ràng : ^q tôi lạy ơn đức Chúa blời, bây giờ đã tha tôi đi bàng an, như mlời đức Chúa blời đã phán cu᷄̀ tôi : ^r vì chưng con mắt tôi đã thấy đức Chúa blời kớu thế, ^ſ đã dĕọn ꞗệy tlước mạt mọi nước, ^t làm ſáng, ſoi kẻ vô đạo, và làm cho dên đừc Chúa blời, là nước Iſrael, càng trạo᷄ nữa. ^u Ou᷄ thánh Simeon^{[đính chính 3]} thì nói ꞗệy, mà lại cu᷄̀ nói ra dều ſự ngày ſau, đức Chúa blời Con tlẻ được ꞗệy. ^x Sao᷄ le đức Chúa Ieſu đã cất mình đến  giửa các cŏên tử nước Iudæa, ^y mà tỏ ra, đã đến ngày đức Chúa blời chuậc tội, đã tlou᷄ bấy lâu ; ^z mà các cŏên Iudæo ếy, thấy mlời khôn ngŏan, ſâu nhiẹm làm ꞗệy, dù kẻ cả biét ſáng láng tlao᷄ nước ếy, thì hãi hết, ^a mà ngày ſau đến khi tỏ ra, có muấn, thì đễ biét, mà tìm được. ^b ꞗệy thì rứt thánh đức Mẹ tìm đức Con ba ngày, đŏạn thì mới thấy, ở tlao᷄ đền thánh, giửa các cŏên tử : ^c khi ếy đức Mẹ dấu đức Con, mà than thở ràng : ^d lạy đức Con, ſao làm thể ếy cu᷄̀ Mẹ ? ^e đức Chúa Ieſu thì thưa ràng: lạy đức Mẹ, mà ſao đức Mẹ có tìm Con làm ꞗệy? ^f Sao chảng hay hễ là viẹc về đức Chúa Cha, Con thì phải chiụ viẹc ếy ? ^g ꞗệy thì đức Chúa Ieſu làm gương cho ta xem, mà bắt chước, ^h theo í đức Chúa Cha tlên blời, ⁱ dầu mà vì ſự ếy phải khỏi cha mẹ xác. ^k Sao᷄ le đức Chúa Ieſu  đŏạn viẹc ếy, thì có chiụ lụy, và rứt thánh đức Mẹ đòu᷄ thân, và ou᷄ thánh Ioſeph, là rứt thánh chào᷄ ngươi, cho đến ba mươi tủêi, ^l mà vì ſự làm ꞗệy, có kẻ thì ngờ, ^m đức Chúa Ieſu cu᷄̀ làm thợ moục, ꞗối ou᷄ thánh Ioſeph : ⁿ lại tlao᷄ cửa tlao᷄ nhà, cu᷄̀ làm viẹc như tôi ta ꞗệy, ^o vì chưng đức Chúa Ieſu ra đời, chảng phải cho kẻ khác làm viẹc cho mình, ſao᷄ chọn mình làm viẹc cho kẻ khác. ^p mà có lếy viẹc gì làm hèn, chảng đáng ngôi mình, là ngôi đức Chúa blời? có chê^{[đính chính 4]} những tội là hèn, mà chớ. ^q Vì ꞗệy đức Chúa Ieſu chảng có khi nào làm ſự lỗy, cu᷄̀ bởi miệng thánh ếy chảng thấy ra ſự gian, lại cu᷄̀ chảng ra được đâu. ^r Ta cu᷄̀ nên bắt chước đức Ieſu, chớ chê^{[đính chính 5]} chớ tlánh viẹc khiem nhưầng ; ^ſ mà lại ta làm hết ſức ; lếy đức Chúa Ieſu làm gương, ^t ꞗệy cu᷄̀ khỏi  ở dưng phu᷄ lu, là cội rễ mọi tội lỗy. ^u Ta cu᷄̀ tlánh mọi tội vạ, các ſự dối, ^x là ſự rứt hèn^{[đính chính 6]}, mà chảng đáng người biét mlẽ, khi đã có tlao᷄ linh hồn^{[đính chính 7]} mình, là ảnh thiêng đức Chúa blời. ^y ꞗệy thì ta theo chên đừc Chúa Ieſu, đã ra đời vì ſự ếy, ^z mà lếy xác thịt ta thấy ꞗệy, như bắt ta theo ſau, ^a vì cái dêy là lào᷄ nhin lành, yêu dấu ta lám : ^b mà làm ꞗệy đánh đứt^{[đính chính 8]} cái dêy buậc ta, ^c lào᷄ muấn những ſự dữ, ^d khŏở đẻ rá, ꞗởi ta từ ếy^{[đính chính 9]} đã có tội tổ tu᷄ ta truyèn cho.

^e Lại đức Chúa Ieſu, là thày thuóc cả, khi chữa linh hồn ta tối tam, chảng biét mlẽ, ^f đến ba mươi tủây, làm phúc, làm phạn đŏạn, thì mới dĕạy dĕổ ta làm như ꞗệy. ^g ſao᷄ le khi giảng mlời đức Chúa blời, đầu hết có dĕọn lào᷄ người ta, chiụ mlời đức Chúa blời, như gióu᷄ bởi blời  mà xuấng, ^h thì khuyen ăn năn tội, phán ràng : ⁱ hãy lo tội, mà chừa cho kịp^{[đính chính 10]}, vì cŏấc tlên blời đã gần. ^k Lại ou᷄ thánh Ioao᷄ Baptiſta, khi đâm đàng cho đức Chúa Ieſu, mà làm chứng mlời đức Chúa blời, ^l và chỉ đức Chúa Ieſu, là Con đức Chúa blời kớu thể, cho nước Iudea được hay, ^m khi đầu hết giảng đạo, cu᷄̀ khuyen người ta ăn năn tội, mà ràng : ⁿ hãy làm phúc cho đáng viẹc lo tội. ^o Mà đức Chúa Ieſu tlao᷄ các đầy tớ ở cu᷄̀, thì chọn mười hai người, gọi là Apoſtolo, ^p mà ăn ở cu᷄̀ lien, và dĕạy dĕỏ riêng, ^q để thay mình ngày ſau là mthafy cả và thien hạ. ^r ếy ꞗệy mà đức Chúa Ieſu mình ra đạo Euangelio, là tin lành, ^ſ mà chang phải cất đạo cũ^{[đính chính 11]}, đã cho tổ nể đời xưa, lại làm cho càng tốt lành: ^t Vì chưng  đức Chúa cả làm nên mọi ſự, đã cho người ta đạo thánh, có ba lền: ^u một là khi cho lào᷄ người ta tự nhien có đạo lí, mà thŏát choúc chia ſự ngay, ſự vạy, biét ſự lành, ſự dữ: ^x nây là đạo lí tự nhien, và ſáng mạt đức Chúa blời, có ấn^{[đính chính 12]} ở lào᷄ ta, ^y cho nên khi ta chảng theo đàng ngay, chảng khỏi được lỗy. ^z Như khŏở xưa đức Chúa blời phán cu᷄̀ thàng Cain, ràng : ^a mầy có làm lành, chảng chiụ lành ru? ^b mà có làm ſự đữ, tội mầy thŏát chóuc thì đến ở tlước cửa mà chớ. ^c Sao᷄ le vì có tội, chảng những là tội tổ nể truyèn cho, ^d lại có tội nhều mình làm, cho nên ſáng đạo lí đã ra mù mịt^{[đính chính 13]} ; ^e mà người chia ſự dối, ſự thạt, biét ſự ngay, ſự vậy là hŏạ : ^f vì ꞗệy đức Chúa blời có nghĩa cu᷄̀ ou᷄ Moyſes, mà truyèn cho ou᷄ ếy đạo chếp : lại khíen ou᷄ Moyſes truyèn cho nước Iudæa, ^g mà  đạo nầy có mười ſự răn, đến ſau ta phải giảng. ^h ếy là lần thứ hai, khi đức Chúa blời có rao đạo. ⁱ Sao᷄ le vì dên^{[đính chính 14]} nước Iudæa hèn, dầu có đạo đức Chúa blời, cu᷄̀ chảng có giữ. ^k Vì ꞗệy đức Chúa Ieſu là Thày cả, thạt là đức Chúa blời, là Chúa chúng tôi, đã ra đời, ^l mà mình đến rao đạo gratia, lá két nghĩa cu᷄̀ người ta, ^m mà ꞗệy khi làm Thày, và Chúa rứt nhin, chảng lọ là dĕạy ta đàng ſóu᷄ lâu vô cu᷄̀, ⁿ mà lại có cou᷄ thêm gratia, là giúp ſức cho ta giữ được đạo : ^o vì ꞗệy thì gọi là đạo gratiæ.

^p Lại đức Chúa Ieſu làm nhều phép lạ, mà ꞗệy khuyen dĕổ người ta tin mlời đức Chúa blời, ^q và làm cho đạo thánh mình dĕạy, càng tỏ nữa ; ^r vì tối mạt thì cho ſáng; kẻ nạng tai, cu᷄̀ cho ſáng: kẻ què chên thì cho đi ngay : kẻ đau náng thì cho đã, và kẻ đã chết  đã rồi cu᷄̀ cho ſóu᷄ lại : ^ſ cu᷄̀ có làm nhều phép lạ, ba nam ếy, khi đang giảng đạo đức Chúa blời, ^t mà làm ꞗệy thì tỏ ra, đức Chúa Ieſu chảng những là người thạt, ^u mà ở cu᷄̀ người ta như người, ăn üấng, và ſóu᷄ tlao᷄ xác đã lếy, mà ở cu᷄̀ chúng tôi : ^x lại bởi phép ếy cu᷄̀ tỏ ra, đức Chúa Ieſu, thạt là đức Chúa blời, vì đổi những đàng quen tlao᷄ thế giái nầy, mạc í mình, ^y như là Chúa thạt mọi ſự.

^z Mà phép lạ đức Chúa Ieſu có định làm đầu hết, ^a thì làm ở làng gọi là Cana, tlao᷄ xứ Galilæa, khi ở nơi ếy, có ai mời đức Chúa Ieſu, ^b và rứt thánh đức Mẹ đòu᷄ thân, cu᷄̀ đầy tớ đức Chúa Ieſu, ^c mà đã thấy đã hết nước blái nho, có quen cho người ta üáng, ở nước ếy, ^d mà đức Mẹ đòu᷄ thân nhin lành thì baỏ đức Con  đã hết của ếy, ^e dù mà đức Chúa Ieſu đã thưa như bỏ mlời đức Mẹ, mà ràng: ta có gì cu᷄̀ bà. ſao᷄ le đức Mẹ có baỏ đầy tớ nhà ếy, đức chúa Ieſu có khién làm ſao, thì làm thể ếy : ^f bấy giờ đức Chúa Ieſu rứt nhin, thì khién lếy nước lả, mà đầy cái chế, ^g đầy tớ nhà ếy có thì lếy nước mà đềy ſáu cái chế cu᷄̀ mlớn, cho đến miệng : ^h thôi đŏạn đức Chúa Ieſu khién múc, mà đam cho người ta üấng : ⁱ thŏát choúc nước lả ếy, bởi phép đức Chúa Ieſu, thì ra nước blái nho rứt ngon, là rượu nước ếy, ^k cho nên kẻ ăn cưới đếy thì hãi, tlước hết kẻ làm cai, vì chảng hay của ngon làm ꞗệy bởi đâu: ^l mà đầy tớ nhà ếy, khi đã kín nước lả đã hay. ^m ꞗệy đầy tớ đức Chúa Ieſu thấy phép lạ thể ếy, thì càng tin, và lếy mlời đức Chúa Ieſu làm thạt ꞗệy. ⁿ ếy ꞗệy mà khi đức Chúa Ieſu làm phép nhều kể^{[đính chính 15]} chảng xiết, và giảng tin lành, ſự cŏấc trên blời, ^o cu᷄̀ có những mlời cho ſóu᷄ lâu vô cu᷄̀, ^p thien hạ thì muấn nghe lám, ^q cho nên đức Chúa Ieſu đi đâu, người ta thì theo rầm rầm, mà nghe, và cho khỏi ſự đau náng khốn nạn : ^r có lần nào khi người ta nhều ở tlên bảy, đức Chúa Ieſu thì xuấng thuyèn Pedro, là đầy tớ cả mình, mà dĕạy dĕỗ^{[đính chính 16]} người ta, ^ſ đŏạn thì khién Pedro đam thuyèn ra, mà đi lưới bắt cá. ^t Pedro thì thưa ràng:tôi lạy Thày, chúng tôi blót đêm^{[đính chính 17]} chiụ khó bỏ lưới, mà chảng được đí gì, ^u ſao᷄ khi có mlời đức Thầy, thì toi bỏ lưới lần nầy nữa, ^x mà một chóuc thì được cá nhều lám, cho nên rách lưới ra, ^y khi ếy thì bảo bạn ở thuyèn khác, đến cu᷄̀ mà giúp ; ^z ꞗệy thì và hai thuyèn đềy  những cá ếy. ^a Pedro thấy ꞗệy thì ràng, tôi lạy đức Chúa Ieſu, hãy đi cho khỏi tôi, vì tôi là kẻ có tội : ^b nói ꞗệy, vì thấy bắt nhều cá làm ꞗệy, thì hãi lám. ^c Sao᷄ le đức Chúa Ieſu rứt nhin, thì phán ràng : Pedro chớ sợ làm chi, từ nầy về ſau mầy bắt được người ta ; ^d khi ếy có cất hai thuyèn lên đết, mà theo đức Chúa Ieſu.

^e Cu᷄̀ có khi khác nhều người ra bởi thành, mà theo đức Chúa Ieſu, rầm rầm, cho đến tlên rừng, mà nghe giảng : ^f khi ếy đã hầu tối, mà người ta chảng có gì ăn : ^g ſao᷄ đức Chúa Ieſu nhin lành, phán ràng : tao thưâng người ta nhều lám, vì chảng có gì ăn, ^h ví bàng tao tha nó về khou᷄, thì ngã giửa đàng, mà về chảng được : ⁱ lại hỏi đầy tớ cả, ràng: bay có mấy cái bánh ăn ? ^k đầy tớ cả thưa ràng : lạy đức Chúa Ieſu, đây một con tlẻ còn có nam  cái bánh, và hai con cá ; ^l mànguười ta nhều làm ꞗệy, là bây nhều hột ? ^m ſao᷄ le đức Chúa Ieſu phán khién hết thay thải ngồi tlên cỏ, ⁿ mà cám ơn đức Cha hàng có ꞗệy ; đŏạn thì chia ra và bánh, và cá, ^o mà tlap cho đày tớ mình; lại đầy tớ chia cho người ta, ^p mà ăn hết thay thảy cho no: ^q thôi đŏạn đức Chúa Ieſu khién giữ tấm thừa, kẻo bỏ hư, ^r mà đã góp lại mười hai thóu᷄^{[đính chính 18]} đềy, ^ſ kẻ đã ăn, những đần ou᷄, là nam nghìn người, ^t chảng kể đần bà, cu᷄̀ chảng kể con tlẻ.

^u Phép lạ nầy dĕạy ta, ai tím cho được ꞗui ꞗẻ tlên blời, là nứớc đức Chúa blời, và nhin đức, là đàng đến đếy, ^x du᷄̀ đủ ở thế nầy, chàng có thiếu gì, mà lại thừa : ^y phếp ſau nầy lại dĕạy ta, thí của cho kẻ khó chảng phải làm hết của, mà lại thêm của nữa : ^z vì chưng khi chưa có  thí cho người ta ăn, có những nam cái bánh, cu᷄́ hai con cá, ^a hết, âu là chảng đềy một thóu᷄, ^b ſao᷄ đến khi đã thí đŏạn, mà chia cho kẻ đói ăn, thì thừa mời hai thóu᷄ đềy.

^c Lại có khi đức Chúa Ieſu ở chật, bởi người ta theo lám : ^d mà có đần bà naò đến bên ſau cật đức Chúa Ieſu, vì đã phải tất ra máu mình, mười hai nam, ^e mà của mình cho những thày thuóc chữa^{[đính chính 19]} chùng hết, ſao᷄ chảng đã cho; ^f bà ếy thì tin lám, mà đến cầm chên áo đức Chúa Ieſu. ^g vì nói ràng ; tay tôi đá đến được chên áo đức Chúa Ieſu, thì tôi đã, mà tức thì đã lành : ^h khi ếy người ta dộn lám, cho nên chen chật tlên mình đức Chúa Ieſu, mà đức Chúa Ieſu hỏi ràng : tay ai đá đến tao? ⁱ vì đã thấy có phép  bởi mình ra, có kớu bà ếy lào᷄ tin mà đến : ^k lại khi bà ếy nói ra, tay mình đá đến đức Chúa Ieſu, mà dái ; ^l đức Chúa Ieſu nhin đức, thì thưa đều lành, phán ràng : hở^{[đính chính 20]} con hãy cậy ꞗệy, bởi mầy có lào᷄ tin, mầy đã lành ; ^m ꞗệy dĕạy ta có lào᷄ tin, mà đến cu᷄̀ đức Chúa Ieſu, thì chữa đã tạt ta.

ⁿ Bấy giờ chóuc ếy câu đang nhà thánh có con nên mười hai tủêi, mà chết ở nhà cha, ^o ꞗệy đức Chúa Ieſu ꞗĕào cầm tay con ếy, phán ràng : hở^{[đính chính 21]} con hãy dẹy ; ^p thŏát chóuc con ếy thì ſóu᷄ lại mà dẹy, dể bàng ngủ mà thức dey : ^q vì chưng đức Chúa Ieſu là Chúa khién ſóu᷄ chết mạc í ; ^r mà kẻ đã chết, cho ſóu᷄ lại, thì dể được, bàng kẻ ngủ, mà cho thức dẹy.

^ſ Cu᷄̀ có con blai, là một con mẹ nó, ^t khi đưa đón nó đi chon, ở cửa thành Nain, đức Chúa Ieſu cho nó ſóu᷄ lại : ^u vì chưnh khi  ếy đức Chúa Ieſu thấy mẹ nó gŏá chào᷄, ^x mà đưa đón con, có nhều người ꞗối bởi thành ra, mà bà ếy khăóc lăóc, ^y thì đức Chúa Ieſu thưâng, mà phán ràng : hở^{[đính chính 22]} bà chớ khăóc làm chi^{[đính chính 23]} : ^z đŏạn thì tay đá đến cái săng, mà phán ràng : hở^{[đính chính 24]} con blai, tao bảo mầy, hãy dẹy : ^a chóuc ếy con blai đã chết thì ſóu᷄ lại mà dẹy ngồi, và nói ra: ^b thì đức Chúa Ieſu tlao nó lại cho mẹ nó.

^c đức Chúa Ieſu có làm^{[đính chính 25]} phép khác nữa vô hồi vô ſố, ^d và cho tỏ ra, mlời mình giảng là thạt, ^e màꞗệy chảng lọ là khuyen người ta giữ đạo đức Chúa blời, ^f mà lại mở đàng nhin đức rứt cao cho người ta, thien hạ chưa tầng hay : ^g và nhít là cho người ta hay tỏ, đức Chúa blời ꞗệy : ^h vì chưng làm ꞗệy thì tỏ ra, là Chúa tlên hết mọi ſự, ⁱ và tlên gió rỏu᷄, thì ſửa gió, ^k và tlên biẻn, thì làm  cho lạng ſáo᷄, ^l và tlên người ta, thì chữa đã, kể chảng xiết, ^m có khi thì tay đá đến mà thôi, có khi thì những mlời khién: ⁿ và tỏ phép mình ra tlên mọi quỉ, ^o khi bắt chúng nó, hay là khién ra khỏi xác, kẻ phải quỉ ám ; ^p mà đức Chúa Ieſu làm mọi phép ếy, chảng phải như người thánh khác ; ^q khi có làm phép gì, tlước thì phải cầu, cu᷄̀ ăn chay, thì mới được: ^r ſao᷄ le đức Chúa Ieſu một khién, như làm Chúa tlên hết mòi ſự ſinh ra, thì làm phép ꞗệy, ^ſ mà chảng phải cầu khản cho được, dầu có khi thì đức Chúa Ieſu, cu᷄̀ cầu khản, làm gương cho ta xem, mà bắt chước ꞗệy.

^t Lại đức Chúa Ieſu chảng lọ là mình làm phép ếy, ^u mà lại cho đầy tớ, có ſức làm phép lạ ꞗối : ^x như thể ꞗua Chúa cả, chảng lọ là mình làm phép ; ^y mà lại  thou᷄ phép ếy cho kẻ trị nước thay mình.

^z Lại đức Chúa Ieſu, cho người ta hay tỏ tưầng, thạt là đức Chúa blời, ^a khi thấy lào᷄ người ta lo thể nào, cu᷄̀ tỏ bàng thấy mạt người ꞗệy : ^b và ſự naò dữ, còn giấu tlao᷄ lào᷄, cu᷄̀ nghỉ trắch, ^c bàng viẹc lỗy đã làm ra bề ngŏài: ^d cho nên dù mà kẻ hủy báng đức Chúa Ieſu, làm dều chước, mà buậc lại, ^e hay là mlời nới, hay là viẹc làm : ^f ſao᷄ le đức Chúa Ieſu thì ra dể lám, mà khỏi mọi chước ềy.

^g Dầu kẻ hủy báng đừc Chúa Ieſu, ^h và nhều lám, và kẻ rứt quỉ quái tlao᷄ Iudæa, ⁱ là kẻ hay chữ nghĩa, gọi là Scribæ, cu᷄̀ Phariſæi : ^k vì chưng viẹc nó làm^{[đính chính 26]} thì dữ : ^l mà mlời đức Chúa Ieſu giảng thì bàng, và dể dĕạy thien hạ, dù là kẻ mọn tlao᷄ dên, ^m cu᷄̀ rứt ſáng, mà ſửa ſự lỗy: ⁿ ſao᷄  le vì kẻ có gánh tội nhều, ^o thì ghét ſáng; đức Chúa Ieſu đam cho, ^p và viẹc mình làm, những ſự thánh, và mlời giảng ſáng rứt mực, ^q cho nên dên thì kính đức Chúa Ieſu. ^r mà theo rầm rầm, bỏ Phariſæo là thày cũ ếy. ^ſ Mà làm ꞗệy Scribæ, và Phariſæi càng ghen ghét đức Chúa Ieſu ; ^t cho nên bỏ vạ mà ꞗệy muấn làm cho đức Chúa Ieſu mất tiếng cu᷄̀ người ta, ^u nhít là bỏ vạ ſự viẹc thờ.

^x Vì chưng khi đức Chúa Ieſu, nhít là ngày thứ bảy, thì dĕạy dĕỗ^{[đính chính 27]} dên nược ếy, ^y mà nhều lần người đau náng thì đến ngày thứ bảy, cho được lành lại ; ^z đức Chúa Ieſu thưâng xót người ta, ngày thứ bảy có làm nhều người đau cho ra lành. ^a Như thể có đần bà naò, bởi ma quỉ dữ làm cho cội mình xuấng, đã mười tám nam, mà thưâng hại, ^b cho nên coi lên chảng được ſốt : đức Chúa Ieſu thấy  ꞗệy, thì thưâng, mà cho đã ngày thứ bảy ; ^c cu᷄̀ có đần ou᷄ naò phải tay mình héo đi, mà đức Chúa Ieſu cho lành, cu᷄̀ là ngày thứ bảy : ^d khi ếy kẻ ghen ghét đức Chúa Ieſu thì nói hành, ^e mà lại gện máng kẻ đau náng khốn nạn, ^f ſao đến ngày thứ bảy, cho được lành, ^g như thể phạm ngày lễ lạy, mà ràng : ^h có ſáu ngày thì nên làm viẹc, ngày ếy bay hãy đến, cho được lành, ⁱ mà ngày lễ, khi chảng nên làm viẹc, thì chớ đến. ^k Sao᷄ le đức Chúa Ieſu nhin lành, thì bắt nó mà tỏ ra, phép nó thờ làm ꞗệy, là phép dối, phán ràng: ^l ví bàng tlâu bò bay phải ngã tlao᷄ lỗ ngày thứ bảy, chảng lếy ra, mà để ꞗệy ru ? ^m hay là chảng mở dĕy nó ra, mà đam nó üấng nước ru? ⁿ mà vì ſao có gện giũy, khi tao mở đần bà này, cu᷄̀ là con ou᷄ Abraham, ſự ma quỉ đã mười tám  năm có buậc nó lại ? ^o mà khi đức Chúa Ieſu nói làm ꞗệy, kẻ hủy báng chảng biét là thưa làm ſao, mà càng chiụ hình ghen ghét ꞗệy, ^p ſao᷄ le dên mờng bọi phần, vì mọi ſự đức Chúa Ieſu làm, cho cả ſáng ꞗệy.

^q Lại có tlao᷄ thành Ieruſalem ao thiêng, mà quanh ao ếy có nam cái chái nhà, ^r những kẻ đau náng, tối mạt, què chên, què tay, yếu liẹt thể naò nàm đếy, mà đợi nược ao ếy có đọu᷄ : ^ſ vì có thien thần đức Chúa blời ſai bởi blời mà xuấng, làm cho nước ao ếy đọu᷄ ^t mà nược ếy đọu᷄ đŏạn, ai xuấng tlao᷄ ao ếy tlước, ^u có phải đau khốn thể naò, thể naò, bỏu᷄ choúc thì được lành : ^x có ngày naò đức Chúa Ieſu thưâng, ^y ꞗĕaò viếng kẻ đau ở nơi ếy, mà coi thấy có người naò blẹt hết chên tay, ^z đã ba mươi tám nam, có phải liệt làm ꞗệy. ^a mà đức Chúa Ieſu lào᷄ rứt nhin, có hỏi nó, mầy muấng đã  cho lành chang ? ^b nó thì thưa ràng ; tôi lạy ou᷄, tôi chảng có ai giúp tôi, ^c cho đến khi nước đọu᷄, tôi xuấng cho cháo᷄; ^d vì chưng khi tôi blẹt^{[đính chính 28]} chên tay làm ꞗệy, kẻ khác thì xuấng tlược, ^e mà tôi bấy lâu năm chảng được lành : ^f thŏát chóuc đức Chúa Ieſu nhin lành, mà thưâng xót nó, phán ràng: ^g mầy dệy, vạc lếy giưầng mày, mà về : ^h chóuc ếy người liẹt có mlời đức Chúa Ieſu làm cho người ta ſóu᷄ lại, ⁱ cho nó ꞗửng ꞗàng, mà tức thì đã lành dệy khŏẻ mạnh, ^k vạc giường mình, bàng mlời đức Chúa Ieſu phán, mà đi về nhà mình: ^l ngày ếy thì phải ngảy thứ bảy, là ngày lễ. ^m mà những đức quỉ quái ếy hủy báng đức Chúa Ieſu, ⁿ thấy nó ngày lễ vạc giường mình, ^o thì máng nó gia giét, ſao chảng giữ ngày lễ, ^p mà nó muấn chữ mình, cho khỏi mlời máng  gian ếy, thì ràng : ^q có làm thể ếy vì có mlời người nói một đều làm cho nó lành, đã khién nó làm ꞗệy : ^r mà bấy đứa ếy lại hỏi ; mà người chảng có giữ ngày lễ là ai ? ^ſ ſao᷄ le khi ếy người đã lành chưa biét đức Chúa Ieſu, ^t vì chưng đức Chúa Ieſu đã có í tlánh người ta độn, ^u vì chảng có tìm cho người ta khen mình, ^x vì ꞗệy người đã lành ếy chảng có tỏ ra khi ếy đức Chúa Ieſu cho kẻ hủy báng : ^y ſao᷄ le đên ſao khi đức Chúa Ieſu gặp nó, mà bảo nó phán ràng, ^z chớ phạm tội nữa, keỏ phải ſự gì càng khốn hơn nữa: ^a phán ꞗệy cho ta biét, ſự phải liẹt, và phải tai vạ khác, có đến ta nhều lần vì tội ta. ^b Khi ếy người được lành thì tỏ ra cu᷄̀ thàng Iudæo, đức Chúa Ieſu làm cho nó lành : ^c mà bấy thàng ếy, mlẽ thì càng phải kính  đức Chúa Ieſu, vì có làm phép cả làm ꞗệy : ^d ſao᷄ le nó càng ghen ghét đức Chúa Ieſu, bởi ma quỉ giục lào᷄ nó ꞗệy.

^e Lại đức Chúa Ieſu ngày thứ bảy khién làm phép cả khác nữa, ^f mà kẻ ghen ghét có muấn, thì được hay tỏ tưầng đức Chúa Ieſu thạt có phép đức Chúa blời, ^g nếu lào᷄ ghen ghét chảng làm cho nó càng tối tăm. ^h Khi ếy có người naò tối mạt khŏở đẻ ra, mà người ta đã quen biét. ⁱ đầy tớ cả thấy thì hỏi đức Chúa Ieſu ràng : lạy đức Chúa Ieſu, ^k ai có tội, người nầy, hay là cha mẹ người nầy, cho nên đẻ ra tối^{[đính chính 29]} mạt làm ꞗệy ? ^l mà đức Chúa Ieſu nhin lành phán ràng, chảng phải bởi tội nó, cu᷄̀ chảng phải bởi tội cha mẹ nó, cho nên làm ꞗệy, ^m ſao᷄ cho phép đức Chúa blời ra ſáng bởi nó. ⁿ khi ếy đức Chúa Ieſu giổ ra tlên đết làm lếm, mà lếy lếm xức con mắt người ếy đẻ ra tối mạt, ^o ſau thì phán  đi nơi lội gọi là, Siloe, nghĩa là, ſai vien, mà rửa con mắt đếy : ^p người tối mạt thì làm thể ếy cho cháo᷄, có đi, có rửa, mà tức thì ſáng con mắt ra : ^q kẻ đã^{[đính chính 30]} biét tlước là tối mạt, mà bấy giờ thấy ſáng thì hãi : ^r kẻ khác ràng, chảng phải người đẻ ra tối mạt đau, âu là người cu᷄̀ gióu᷄ mạt ếy mà chớ : ^ſ mà người tlước là tối mạt khŏở đẻ gióuc. ^t ꞗệy có đam người đi cho kẻ làm thày ở nước ếy, gọi là Phariſæi, mà Phariſæi hỏi, phải là tối mạt khŏở đẻ chang ? mà bấy giờ ſáng làm ſao ? ^u người thì kể ngay mọi ſự làm sao, ^x khi đức Chúa Ieſu làm lếm, mà xức con mạt cho, ^y ſau thì khién rửa ở nơi lội Siloe, ^z ràng : tôi đã đi, tôi đã rửa, mà tôi ſáng ra ꞗệy. ^a những đứa ghen ghét ếy chảng tin là người tối mạt khŏở đẻ, cho đến gọi cha mẹ người, mà hỏi  ràng: ^b đứa nầy phải con bay, mà nó tối mạt khŏở đẻ ra chang? làm ſao bây giờ cho nó ſáng ? ^c cha mẹ thì thưa ngay, ràng: thạt là con chúng tôi, mà khŏở đẻ thì tối mạt : ^d ſao᷄ le khi dái mất lào᷄ các thày ếy, thì ràng : bây giờ con mắt nó ſáng ra thể nào, chúng tôi chảng hay : ^e phu ou᷄ thì hỏi nó, vì tủêy nó đã mlớn, nó thưa ſự làm cho nó thể naò : ^f khi ếy lại gọi lại người đã tối mạt tlước, mà nói cu᷄̀ ràng: ^g hãy làm cho đức Chúa blời cả ſáng, ta đã hay, người ếy là kẻ có tội: ^h nó nói dối ꞗệy, bỏ vạ cho đức Chúa Ieſu mất tiếng : ⁱ ſao᷄ le người tối mạt tlước thưa ràng : người có tội chang, toi chảng hay, ^k ſao᷄ một ſự nầy tôi hay, tlước thì toi tối mạt, mà bay giờ tôi đã ſáng. ^l ꞗệy các thày ếy lại hỏi ràng : có làm cho mầy đí gì ? có mở con mát mày lam ſao ? ^m người thưa ràng : toi đã nói ra cu᷄̀ pho  ou᷄, mà múấn nghe lại làm chi ? ⁿ có muấn làm đầy tớ ou᷄ ếy chang ? ^o bấy giờ Phariſæo có rủa người ếy ràng : mầy làm đầy tớ ou᷄ ếy, ta là đầy tớ ou᷄ Moyſe ; ^p ta đã hay, đức Chúa blời có nói cu᷄̀ ou᷄ Moyſe, ou᷄ nây bởi đâu mà có ta chảng hay. ^q Người ếy thưa ràng : ſự nầy ſự lạ^{[đính chính 31]}, phô ou᷄ chảng biét ou᷄ nầy bởi đâu, ſao᷄ le đã mở dược con mắt tôi: ^r mà ta đã hay, đức Chúa blời bủân chảng nghe kẻ có tội : ^ſ ſao᷄ ai thờ đức Chúa blời cho nên, và theo í đức Chúa blời, thì đức Chúa blời nghe người ếy : ^t xưa nay chưa thấy, có ai mở con mắt kẻ đã đẻ tối mạt, ^u mà người ếy chảng phải bởi đức Chúa blời, làm đí gì chảng được. ^x Các thầy thì thưa đều keo nghạo, mà xỉ vả người ràng : ^y blót mầy đẻ ra tlao᷄ tội, mà mầy dĕạy ta ru ? ^z bấy giờ xua người ra ngŏài:  vì chưng mlẽ rứt tỏ người nói, nó khỏi chảng được, ^a vì cho nó xem tỏ tưầng bởi có phép lạ mlớn làm ꞗệy, nó thì phải lüên mlẽ thạt, đức Chúa Ieſu có phép ếy, bởi đuc Chúa blời: ^b mà ſự ếy vì nó tối tam, ghen ghét đức Chúa Ieſu, nó chảng khứng xứng ra. ^c khi ếy đức Chúa Ieſu rứt nhin, đã nghe thấy, đã xua người ra, ^d đến khi gạp người thì phán ràng : mầy có tin Con đức Chúa blời chang ? ^e mà người ếy ràng : tôi lạy ou᷄, hãy giảng Con đức Chúa blời là ai, cho tôi được tin? ^f đức Chúa Ieſu phán ràng : mầy đã thấy, mà ai nói cu᷄ mầy, ếy là Con đức Chúa blời : ^g bấy giờ người ếy ràng : tôi lạy Chúa tôi tin : cu᷄̀ có cui đầu xuấng đết, mà lạy: ^h đừc Chúa Ieſu phán ràng : tao đã ra đời đến phán xét thế nầy, ⁱ cho kẻ tối mạt được ſáng thấy, mà kẻ ſáng thấy ra tối mạt ꞗệy. ^k Vì chưng kẻ khiem  nhưầng xưng mình là dại dọt, mà theo í đức Chúa blời, ^l thì đức Chúa blời cho ſáng, và giúp cho, mà ꞗệy theo đầng mlời răn, thì đước ſáng, và hàng ſóu᷄ ꞗệy. ^m Mà kẻ kieu ngạo, cậy mình khôn ngŏan, lại chảng chiụ phép đức Chúa blời, ⁿ thì phạm tội nhều, cho nên tối tam, mà đến ſau thì ſa xuấng lỗ chết vô cu᷄̀ : ^o như thể Phariſæo đữ, và kieu ngạo, mà chảng chiụ ſáng đức Chúa Ieſu, đã tỏ ra có nhều phép cả làm ꞗệy, ^p thì ra tối tam, cho nên đến ſau có ngã nơi khốn nạn vô cu᷄̀. ^q ếy ꞗệy mà khi ếy Phariſæi và Scribæ là các thầy nước Iudæa, có tìm thể naò mà giét cho được đức Chúa Ieſu, ^r khi chưa đến ngày đức Chúa Ieſu đã định chiụ chết cho chúng tôi được lành hết : ^ſ có làm phép lạ chừng ếy, cho  nên người ta hay, thạt là đức Chúa blời, ^t ſao᷄ le chảng có phải trở chiụ tội, đức Chúa Ieſu có ước lám. ^u ꞗệy thì đức Chúa Ieſu để xứ Iudæa, mà đến xứ Galilæa, cho no ngày tháng mình, ^x mà một ngày một giảng đạo thánh, càng tỏ tưầng, ^y ꞗĕào làng nọ, thành kia, và làm phép nhều, kể chảng xiét. ^z khi ếy cu᷄̀ tŏan cho đầy tớ cả xem thấy phần ꞗui ꞗẻ, ^a màcoó lên tlên núi naò, gọi là Thabor : ^b ſao᷄ le có chọn ba đầy tớ cả mấy, là kẻ đức Chúa Ieſu yêu hơn, mà cho ở cu᷄̀ : ^c chóuc ếy đức Chúa Ieſu, tlước mạt ba đầy tớ ếy, thì ra hình khác, ^d vì chưng mạt ſáng ra như mạt blời, mà áo thì ra tláng rứt mục : ^e cu᷄̀ thấy ou᷄ Moyſes, và ou᷄ Elias nói khó cu᷄̀ đức Chúa Ieſu, ſự^{[đính chính 32]} trao᷄ đức Chúa Ieſu tŏan chiụ ngày ſau, ở thánh Ieruſalem : ^f khi ếy tlao᷄ đầy tớ cả ou᷄ thánh Pedro thấy đức Chúa Ieſu  cả ſáng làm ꞗệy, thì mờng rở, ràng : ^g chúng tôi ở đây thì tốt ꞗui, ^h thŏát chóuc nghe thấy tiếng đức Chúa blời, bỏi cái mây ra phán ràng : ⁱ nây là Con tao mến, mà lào᷄ tao lếy làm yêu, bay nghe lếy mlới Con tao. đầy tớ cả nghe thấy tiéng ếy thì ſợ, mà ngã sấp mạt xuấng. ^k đến khi đức Chúa Ieſu bảo ba đầy tớ cả dệy, ^l chảng thấy ai, thấy còn một đức Chúa Ies u phán, ſự đã thấy chớ nói cu᷄̀ ai, ^m cho đến tao bởi chết, mà ſóu᷄ lại: ⁿ vì chưng đức Chúa Ieſu ước chiụ tội cho chúng tôi lành, mà chảng cho nói ſự ếy ra, keỏ trợ viẹc mình chiụ tội : ^o mà lại ou᷄ thánh Pedro, là đầy tớ cả đức Chúa Ieſu yêu lám, mà khi can giấn ſự chiụ tội chiụ chết, đức Chúa Ieſu thì cŏở làm.

^p ꞗệy khi đã gần ngày đức Chúa Ieſu đã định chiụ chết, cho chúng tôi được lành, ^q có lếy mlễ nầy  mà blở về xứ Iudæa. ^r Có ou᷄ Lazaro là kẻ cả, và có nghĩa cu᷄̀ đức Chúa Ieſu, phải qua đời khi váng mạt đức Chúa Ieſu, ^ſ mà khi đã chôn ou᷄ ếy đã bốn^{[đính chính 33]} ngày, thì đức Chúa Ieſu khién cho ſóu᷄ lại, ^t cho kẻ hủy bàng chảng có chữa^{[đính chính 34]} mình được làm ſao, ^u khi coi thấy, hay là nghe pháp trạo᷄ làm ꞗệy, mà chảng tin đức Chúa Ieſu. ^x khi đức Chúa Ieſu mới đến, bà Magdalena, cu᷄̀ bà Martha, là chị em ou᷄ Lazaro, thì cháoc laóc, mà ràng : ^y chúng tôi lạy đức Chúa Ieſu ở đây, anh chúng tôi chảng có phải chết : ^z khi ếy đức Chúa Ieſu cu᷄̀ kháoc ꞗối, mà đi nơi có chôn ou᷄ ếy; ^a đến khi mở ra, thấy hôi hám làm : có chi em ou᷄ ếy, và nhều Iudæo có đến üỉ pho bà ếy : ^b cu᷄̀ có kẻ nói ràng ; người có mở con mát kẻ đẻ ra tối mạt, chảng làm được cho ou᷄ Lazaro chảng chết ru ? ^c khi ếy đức ^d Chúa Ieſu, có ngửa lên con mát tlên blời, mà ràng ; ^e Con lạy đức Cha, Con cảm ơn đức Cha, vì đức Cha đã nghe Con, mà con đã hay đức Cha có nghe Con lien, ^f ſao᷄ Con nói ꞗệy, vì người ta có đứng quanh quẻ đây, cho nó tin đức Cha đã ſai Con. ^g Nói ꞗệy đŏạn, đức Chúa Ieſu thì kêu cả tiếng phán ràng : ^h bấy giờ tức thì ou᷄ Lazaro, đã chết ngày tlước, ra khỏi mả ſóu᷄ lại, ⁱ hãy còn dêy buộc chên tay, cu᷄̀ có khan buộc mạt ou᷄ ếy. ^k Mà đức Chúa Ieſu phán ràng : hãy mở dêy cho ou᷄ ếy, mà cho đi mạc lào᷄. ^l Khi ếy có nhều người Iudeo đến an üỉ hai chi em Magdalena, và Martha ; ^m mà thấy phép đức Chúa Ieſu làm, thì tin kính đức Chúa Ieſu.

ⁿ đến khi đức Chúa Ieſu đã làm phép cả, cho ou᷄ Lazaro đã chết bốn ngày, mà ſóu᷄ lại đŏạn; ^o kẻ hủy báng  chảng lọ là chảng blở về cu᷄̀ đức Chúa Ieſu, ^p mà lại khi máng tiếng phép cả ếy, là dĕâù đức Chúa blời tỏ tưầng lám, ^q thì các thày cu᷄̀ Phariſæo họp cu᷄̀ nhau, mà ràng : ^r ta tŏan ſự người nầy ſao làm nhều phép lạ thể ếy ? ^ſ nếu ta để làm ꞗệy, cả và thien hạ thì tin lếy : ^t ꞗệy người nước Roma thì đến mà cất lếy nơi, và dên ta. ^u Mà có một gọi là Caiphas, nam ếy có làm thày cả, nói ra làm ꞗệy, ràng : ^x bay chảng biét đí gì, mà chảng lo, vì chưng một người chết, thay vì dên, cho kẻo các dên hư, thì nên : ^y mà đều ếy chảng có nói ra bởi minh, ſao᷄ vì làm thay cả nam ey, có chiụ ſấm truyền, mà nói ꞗệy, ^z vì đức Chúa Ieſu có dĕọn chiụ chết vì dên, ^a mà chảng những vì dên, lại cho các con đức Chúa blời, đã tan tái, hộp lại làm một. ^b ꞗệy từ ngày ếy Iudæo thì lo tŏáng giết  đức Chúa Ieſu. ^c mà đức Chúa Ieſu đợi ngày mình được giạc thiêng ; ^d chảng còn đi lại tlước mạt thàng Iudæo, ^e ſao᷄ đi ẩn mình ở nơi gần rừng có thành tên là Ephrem, ^f mà ở đếy cu᷄̀ đầy tớ mình một chút, ^g cho đến ngày lễ cả, gọi là Paſca, đã định mình chiụ tội ngây ếy. ^h Mà lại kẻ hủy báng đức Chúa Ieſu, khi thấy dều người tlao᷄ tlao᷄ nước Iudæa có tin mlời đức Chúa Ieſu, ⁱ vì thấy ou᷄ Lazaro, bởi đức Chúa Ieſu làm phép lạ cho ou᷄ ếy ſóu᷄ lại, ^k thì lo giét ou᷄ Lazaro nữa, ^l vì đã tối tam, và dữ tợn chừng ếy : ^m như thể có cất lềy được phép đức Ieſu, nếu nó giét ou᷄ Lazaro, mà cho lại ſóu᷄ lại chảng được ru. ⁿ Sao᷄ le ta bây giờ ghét lào᷄ dữ thành Iudæo, ^o ta lạy đức Chúa Ieſu ; mà chiụ lếy mlời đức Chúa  Ieſu hết lào᷄, ^p cho tạ được ſáng bây giờ, mà đến ſau được chiụ hàng ſóu᷄ ꞗệy.

1. ▲ Gốc: nhưâng được sửa thành nhường: chi tiết
2. ▲ Gốc: khien được sửa thành khién: chi tiết
3. ▲ Gốc: Simeao được sửa thành Simeon: chi tiết
4. ▲ Gốc: che được sửa thành chê: chi tiết
5. ▲ Gốc: che được sửa thành chê: chi tiết
6. ▲ Gốc: hên được sửa thành hèn: chi tiết
7. ▲ Gốc: hốn được sửa thành hồn: chi tiết
8. ▲ Gốc: dết được sửa thành đứt: chi tiết
9. ▲ Gốc: từ, ếy được sửa thành từ ếy: chi tiết
10. ▲ Gốc: kip được sửa thành kịp: chi tiết
11. ▲ Gốc: cữ được sửa thành cũ: chi tiết
12. ▲ Gốc: ẩn được sửa thành ấn: chi tiết
13. ▲ Gốc: mít được sửa thành mịt: chi tiết
14. ▲ Gốc: đên được sửa thành dên: chi tiết
15. ▲ Gốc: kẻ được sửa thành kể: chi tiết
16. ▲ Gốc: dổ được sửa thành dĕỗ: chi tiết
17. ▲ Gốc: đem được sửa thành đêm: chi tiết
18. ▲ Gốc: hait hóu᷄ được sửa thành hai thóu᷄: chi tiết
19. ▲ Gốc: chửa được sửa thành chữa: chi tiết
20. ▲ Gốc: ơ được sửa thành hở: chi tiết
21. ▲ Gốc: ơ được sửa thành hở: chi tiết
22. ▲ Gốc: ơ được sửa thành hở: chi tiết
23. ▲ Gốc: khi được sửa thành chi: chi tiết
24. ▲ Gốc: ơ được sửa thành hở: chi tiết
25. ▲ Gốc: lám được sửa thành làm: chi tiết
26. ▲ Gốc: lám được sửa thành làm: chi tiết
27. ▲ Gốc: dĕổ được sửa thành dĕỗ: chi tiết
28. ▲ Gốc: blạt được sửa thành blẹt: chi tiết
29. ▲ Gốc: rối được sửa thành tối: chi tiết
30. ▲ Gốc: đả được sửa thành đã: chi tiết
31. ▲ Gốc: là được sửa thành lạ: chi tiết
32. ▲ Gốc: ſư được sửa thành ſự: chi tiết
33. ▲ Gốc: bón được sửa thành bốn: chi tiết
34. ▲ Gốc: chửa được sửa thành chữa: chi tiết