Tôi được trời phú cho máu nóng không vừa, ngay từ hồi còn là thằng trẻ con đọc sách của ông cha để lại, mỗi khi đọc tới chuyện người xưa hăng hái thành nhân tựu nghĩa, tôi thường nhỏ nước mắt ròng ròng, thấm ướt cả sách. Những chuyện Trương-công Văn-Định chết theo Nam-kỳ và Nguyễn-công Tri-Phương tuẫn thành Hà-nội, tôi hay đàm-đạo nhắc nhớ tới luôn, mà mỗi lần nhắc tới, khiến tôi vung tay vỗ ngực, tự thẹn cho mình thua sút hai ông đó. Vì tính chất trời sinh cho tôi như thế, không thể nào làm bộ khác hơn được.
Sau lúc kinh-thành thất thủ, vua Hàm-Nghi ngự giá ra đóng tại sơn-phòng tỉnh Hà-Tĩnh, các bực quan-thân đang ở nhà; như Nguyễn-Xuân-Ôn, Đinh-văn-Chất, đua nhau dựng cờ cần-vương, phong-trào tràn lan khắp các phủ huyện đều có. Ngó lại tôi còn là một tên học trò nhỏ tuổi, nào đã có thế lực gì dám cùng các cụ cùng nổi lên làm việc lớn. Mình như con chim con, lông cánh chưa đủ, nanh vuốt còn non tự nghĩ mà buồn. Lại nhớ đến chuyện anh-hùng của Đổng-Thiên-vương ngày xưa ba tuổi cỡi ngựa đánh giặc tôi nghĩ tôi thật là một thằng con trai hèn quá.
Suy đi tính lại, không biết làm cách gì, chỉ còn có cách kêu gào bọn đồng-học, tổ-chức ra một đội quân học trò giúp vua, gọi là « Sĩ-tử cần-vương đội » Tôi với bạn thiết Trần-văn-Lương là người
