Trang:Doi cach mang Phan Boi Chau.pdf/62

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 58 —

Lúc bấy giờ có người chạy qua Bắc-kinh, như bọn Chung-hạo-Sanh, Hồ-học-Lãm. Có người tới Quảng-tây như Ng.-Tiêu-Đẩu (Bá-Trác), Ng.-Siêu, Huỳnh-trọng-Mậu. Có người chạy sang Xiêm-la, như bọn Hồ-vĩnh-Long, Đặng-quốc-Kiều. Cũng có người vẫn lưu ở Nhật. giả mạo làm người Tầu để cầu học, như đám Trần-trọng-Khắc, Hoàng-đình-Tuân. Chân trời lênh-đênh, ai lo thân nấy. Kể về tinh-thần, anh em ta vẫn là một bọn ái quốc thanh-niên, nhưng về hình-thức thì bây giờ họ là một lũ học-sinh bơ-vơ trôi nổi.

Lúc đó tôi làm thế nào?

Đối với cảnh ngộ chẳng may của những anh em học sinh chí thân chí ái, tôi chỉ dành vỗ ngực kêu trời, lấy một trận khóc để kết thúc vấn-đề ấy thôi. Nhưng mà tấm thân 7 thước đã hứa hẹn với non sông., là thân tôi đây, không thể lấy gì che lấp trách-nhiệm cho được.

Đến nông nỗi này, tôi không thế nào không chạy qua con đường bạo động. Vẫn biết bạo động với tự sát đều là việc làm của những kẻ kiến thức hẹp hòi, không biết lo xa, nhưng nếu sự thế buộc tự-sát, thà rằng xoay ra bạo động mà chết còn hơn. Vì cứ bạo động may ra còn trông được có chỗ thành công trong muôn một. Huống gì tôi đã suy đi tính lại, lúc này bỏ sự bạo động ra, không còn có việc gì đáng làm hơn nữa.

Muốn học cách Thân-bao-Tư khất binh để cứu