Trang:Gương sử Nam - Hoàng Thái-Xuyên (1910).pdf/38

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
36
GƯƠNG SỬ NAM

Xem lại trong kì thứ nhất ấy, đến khoảng trong 300 năm giời, mà chỉ lấy được năm châu, tức là tỉnh Quảng-bình, tỉnh Quảng-trị, tỉnh Thuận-huế. Xét ra công việc lúc ấy, hoặc là mở ra đường xá, hoặc là dẹp lấy binh uy, đến đời nhà Trần mới có đặt ra quan cai-trị.

Nhưng dẫu rằng có quan mặc lòng, mà không đem người ta vào mà ở lộn với người nó, thì phong tục ngôn ngữ, nó vuỗn theo loài nó, mà nó không chịu hòa với loài ta. Nên chi nó hôm nay thì phục, mà hôm mai thì phản ngay; nó vuỗn là nó, ta vuỗn là ta; chưa thể nào hợp nhau mà làm một giống vậy.

Nói về kì thứ hai

Lich tây năm 1403, là đời vua Hồ-hán-Thương làm vua, vì nước Siêm-thành hay ra ăn cướp, mới sai quân vào đánh, bắt nó phải dâng đất Cổ-lũy, nhân chia đất ấy làm châu Thăng. châu Hoa, châu Tư, châu Nghĩa, mà đặt quan yên-phủ-sứ để cai-trị; rồi lại đem dân Bắc-kỳ, những người có của mà không có ruộng để vào mà ở, mà vợ con cũng cho phép được theo.

Từ đó người nước ta vào mà ở đất nó, càng ngày càng nhiều.

Nhưng chẳng bao lâu cha con ngươi Hồ-hán-Thương lại phải nhà Minh bắt, mà nước ta còn đương phải chống lại với nhà Minh, nên chi lúc ấy nó lại thường thường làm phản.

Lịch tây nam 1.436, là đời vua Nhân-tôn nhà Lê, mới sai ngươi Lê-Thụ vào phá thành Đồ-bàn, bắt được vua nó tên là Bí-cai.

Lịch tây năm 1.460, là đời vua Thánh-tôn nhà Lê. nó lại vào ăn cướp. Ngài mới ra thân-chinh phá thành Đồ-bàn.