Trang:Hoang Le nhat thong chi.pdf/11

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

nào do Thì-Du viết, hồi nào do người khác viết? Hiện nay chưa thể biết rõ.

Có người nói rằng: Phần trên cuốn này, có thể cho là của Ngô Thì-Nhậm. Bởi vì những chỗ chép về Tây-sơn, đều rất tỷ-mỷ rành-rọt, không phải một người quan-hệ với triều ấy như Thì-Nhậm, thì không thể biết. Nhưng cái lý đó cũng không có gì chắc-chắn. Là vì những đoạn chép về công việc của vua Chiêu-thống và bọn vong-thần khi ở đất Tàu cũng rất rành-rọt tỷ-mỷ, có lẽ lại vin cớ đó mà bảo cuốn ấy do bọn tòng-vong viết ra hay sao?

Cứ sự nhận-xét của tôi, thì mười hồi tục-biên, rõ-ràng của hai tác-giả, viết ra trong hai thời-kỳ; từ hồi thứ tám đến hồi thứ mười bốn, viết khi Tây-sơn còn mạnh, cho nên đối với triều ấy vẫn có lễ-độ, mỗi khi chép đến vua Quang-trung đều gọi là « vương » hay « Bắc-bình-vương »; từ hồi thứ mười lăm trở đi, thì đến sau khi triều Nguyễn làm vua mới viết, vì vậy, thỉnh-thoảng đã dùng những chữ « Tây tặc » hay « Tây-ngụy ». Hơn nữa, hồi thứ mười bảy, lời văn rất giản-lược, từ khi Nguyễn Quang-Toản lên ngôi, đến khi vua Gia-long lấy xong Bắc-hà, công việc trong mười mấy năm, chỉ chép vào hơn mười tờ giấy, hình như tác-giả đã viết một cách vội-vàng,