Ngoài sân bấy giờ lại vắng ngắt không ai, chỉ có một nấm mồ hương, chung quanh tưới đầy những nước mắt của chàng thôi vậy.
CHƯƠNG THỨ HAI
Khóc đêm
Viện sách vắng người, mặt trời đứng bóng, khói nhà bếp bốc lên ngùn-ngụt, ấy là lúc đã thổi chín cơm trưa. Mộng-Hà dậy từ sáng sớm liền ra gốc cây, nhặt hoa, chôn hoa, viếng hoa, khóc hoa, hỳ-hụi mất nửa ngày trời; người đã mệt nhoài, bấy giờ vào nhà, vừa đặt mình nằm, toan chợp ngủ đi, thì chợt thằng nhỏ đã bưng mâm cơm đến. Chàng dậy ăn xong, uống vài chén nước chè cho hồn thơ tỉnh lại, đi quanh trong nhà mấy lượt, rồi lại thẩn-thơ đứng tựa bên song. Bấy giờ hoa tân-di đương đua nở trên cành, sắc gấm mầu thêu, lọt vào con mắt chàng. Chàng trông hoa thở dài mà rằng: « Cây hoa kia sao mà tốt đẹp làm vậy? Ỷ thế chúa xuân chiều chuộng, mặc lòng chuốt lục tô hồng, trăm sáu thiều quang, chiếm cả chứ còn nhường ai nữa! Thế nhưng, hoa tươi nào được mấy, cảnh đẹp chẳng bao lâu, dì gió kia đối với trăm hoa, thường lúc thì ra ân, mà lúc lại ra uy, trước thì dục đã cho hoa nở, sau lại vùi giập cho hoa tàn; hoa tân-di này số-phận rồi đây tất cũng lại đến như hoa lê trong mả mà thôi, ngày nay đỏ ối đầy cành, ta trông chẳng khác đều những giọt lệ sầu nhuốm máu! » Chàng nghĩ thế mà lòng càng buồn-bã, mạch sầu lai-láng, khó tát cho vơi; nhân đến bên án sách, lấy bức tiên hoa, thảo hai bài thơ rằng:
Hoa Lê
U tình một tấm vẽ không ra,
Tan-tác buồn cho hoa hỡi hoa!
Mệnh bạc dẩy-dun nên nỗi thế,
Hồn hương phảng-phất ở đâu mà?
Vắn dài lệ khách trong phòng quạnh,
Lạnh-lẽo mồ ai dưới bóng tà?
Đối cảnh hoàng hôn ngơ ngẩn nỗi,
Tri-âm nghìn dặm tuyệt mù xa.
