mắt như xiên ngang ruột, cảm vào lòng tưởng chết nửa người. Lại thêm bên khe nước chảy, có mấy cây tàn liễu cành khô lá úa, gió lay phơ-phất ở dưới bóng tà-dương; trên cành điểm vào mấy con quạ đen, xào-xạc đua kêu, tựa như là dục-dã những ai người lữ-thứ! Đất lọ phải Bạch-môn, người cứ gì Trương-Tự, nhân thời gợi cảm, thấy vật đau lòng, xót phận thương thân, ai người tránh khỏi; đa-tình như Mộng-Hà mà bảo không phải vỗ vào gốc cây mà phàn-nàn than khóc được sao!
Trời lạnh dương chìm, một mình thơ-thẩn, kẻ chăn trâu, người kiếm củi, đều đã tuyệt-tích ở trên cánh đồng xa, chỉ còn con cắt đói muốn xuống còn bay quanh, con thỏ đồng thấy người mà chạy trốn; nước khe róc-rách, tựa như vì kẻ thương tâm mà kêu nỗi bất-bình; sắc núi trông lên, thảm-đạm như chết, mây sầu trùng điệp, phủ kín một mầu. Tình trạng bấy giờ chẳng khác như mình đã lạc vào giữa bãi sa-mạc mông-mênh, bốn bề hiu-quạnh, một mình bơ-vơ, làm cho mắt phải hoa mà hồn phải khiếp. Mênh-mang cõi lớn, rộng-rãi vô ngần, nhỏ mọn chiếc thân, trơ-vơ đứng đó. Phương trời ngút mắt, trông ngóng về đâu? Một mảnh lòng thu, bút nào vẽ được! Bèn đón ngọn gió mà gạt lệ, ngâm vần thơ để gửi lòng. Thơ rằng:
I — Bông hoa phơ-phất đầu cành,
Khá thương con bướm liệng quanh bên ngoài;
Tìm hoa, hoa rụng hương phai,
Kinh sương ngại gió rã-rời cánh bay.
II — Nhạn hồng tan-tác chia bay,
Đỗ-quyên khắc-khoải đêm ngày kêu thương;
Não người thay lúc thu sang,
Bi thu giọt lệ nhuốm tràng áo xanh.
III — Năm ba cò trắng bên sông,
Sương gieo mặt nước lạnh-lùng hơi thu;
Hoa sen tan-tác mặt hồ,
Đoạn-trường-hoa ấy, là phù-dung-hoa.
IV — Hắt-hiu trận gió kinh người,
Rừng phong thu đã nhuộm mùi quan san;
Một mình trăm mối bàn-hoàn,
Sầu xưa hận mới muôn vàn thương tâm.
