Bước tới nội dung

Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/14

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

12
NHO-GIÁO


Hứa hành. — Hứa Hành 許 衡, tự là Trọng-bình 仲 平, người châu Hoài, thuộc tỉnh Hà-nam. Thuở nhỏ mới đi học, hỏi thầy rằng: « Đọc sách để làm gì? — Thầy nói rằng: « Đọc sách để đi thi lấy đỗ. » — « Đọc sách chỉ như thế mà thôi ư? » Thầy lấy làm lạ. Được ít lâu thầy bảo với cha mẹ rằng: « Đứa bé này dĩnh ngộ khác thường, ngày sau chắc là hơn người, ta không đủ làm thầy vậy. » Nói rồi từ tạ mà đi. Đến khi Hứa Hành lớn lên, ham học như đói muốn ăn, khát muốn uống. Ông sinh vào đời loạn mà nhà thì nghèo, không có sách để học, thường đến nhà ai có sách gì hay, xin ở lại mượn chép lấy đem về. Kịp khi tránh loạn đến núi Tồ-lai (gần phủ Thái-an) mới được quyển Dịch-thuyết của Vương Bật đời nhà Tấn, ngày đêm luyện tập. Một hôm, mùa nực, đi qua đất Hà-dương, ai nấy đều khát nước, chợt có người trông thấy ở ven bờ đường có cây lê rất nhiều quả. Mọi người tranh nhau lấy lê ăn. Ông nghiễm-nhiên ngồi dưới gốc cây, không hề lấy một quả. Có người hỏi, thì ông nói rằng: « Không phải của mình mà lấy là không nên. » — « Đời loạn cây ấy không có chủ. » — « Cây lê không có chủ, chứ cái tâm của ta cũng không có chủ hay sao? » Ông bình-sinh lập tâm chế hạnh, đại để như vậy.