Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/187

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

185
NHO-GIÁO


Đến đời vua Thế-tổ, niên-hiệu Thuận-trị, vào làm vua nước Tàu, theo chế độ của nhà Minh mà trị nước và hết lòng lo mở-mang việc học.

Vua Thánh-tổ, niên-hiệu Khang-hi (1662-1722), là một đấng anh-quân, tính rất hiếu-học. Bình nhật tuy vẫn lo việc trị nước và việc đánh dẹp, nhưng không mấy khi tay rời quyển sách. Thánh-tổ rất sùng Nho-giáo, đến tế Khổng-tử ở văn-miếu, ưu-lễ, nho-thần và khuyến miến sĩ tử. Đó có lẽ về đường chính-trị là một cách khôn khéo để thu-phục lòng người Tàu, nhưng cũng bởi cái tính bản-nhiên của Thánh-tổ mến học. Không những là ngài xem sách nho mà thôi, ngài xem hết cả các sách nói về thiên-văn, địa-lý, binh-thư, âm-nhạc, y-thư cùng những sách toán-học của các giáo-sĩ đạo Gia-tô đã soạn ra hoặc đã dịch ra bằng chữ nho.

Ngài lại chủ-trương làm những sách như: Uyên-giám-loại-hàm 淵 鑑 類 亟, Khang-hi tự-điển 康 熙 字 典, Tính-lý tinh-nghĩa 性 理 精 義, Chu-tử toàn-thư 朱 子 全 書 v. v., và sai các quan sưu tầm các thứ sách vở; song ngài có ý muốn thống nhất sự ngôn luận và sự tư tưởng của người trong nước, cho nên ngài chỉ trọng những Kinh Truyện và Sử, chứ không chuộng những sách của bách-gia