Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/189

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

187
NHO-GIÁO


từ, và sai các quan đại-thần tuyển cử những kẻ sĩ tiềm tâm kinh học và ban thưởng rất hậu. Cao-tôn lại mở Tứ-khố-toàn-thư-quán 四 庫 全 書 館, và sai quan làm bộ Tứ-khố toàn-thư tổng-mục 四 庫 全 書 總 目, sách Đại-Thanh hội-điển 大 清 會 典, sách Đại-Thanh nhất-thống-chí 大 清 一 統 志, sách Thập-bát-tỉnh thông-chí 十 八 省 通 志, v. v..

Bởi nhà vua trọng những người văn học, cho nên trong đời nhà Thanh có nhiều người làm văn giỏi như Ngụy Hi 魏 禧, Hầu Phương-Vực 侯 方 域, Uông Uyển 汪 琬, Chu Di-Tôn 朱 彞 尊, Phương Bào 方 苞, và những người làm thơ giỏi như Ngô Vĩ-Nghiệp 吳 偉 業, Vương Sĩ-Trinh 王 士 禎, Tra Thận-Hành 查 慎 行, đều là người nổi danh trong đời vậy.

Sự mở-mang Nho-học. — Về việc học thì nhà Thanh vẫn theo qui-củ của nhà Minh, duy chỉ sửa đổi một vài điều riêng cho người Mãn-châu. Thí-dụ ở Kinh-sư đã có nhà Quốc-tử-giám, nhưng lại đặt thêm nhà Tôn-học 宗 學, nhà Giác-la-học 覺 羅 學, nhà Hàm-yên-cung-học 咸 安 宮 學, nhà Cảnh-sơn-quan-học 景 山 官 學, nhà Bát-kỳ-quan-học 八 旗 官 學, để dạy tôn-thất đệ-tử và bát-kỳ đệ-tử. Những người coi việc giảng dạy ở các nhà học ấy có cả người Mãn và người Hán.