Muốn hiểu rõ nghĩa mấy chữ «tri hành hợp nhất» thì phải tìm cái mối đầu của nó ở câu «bách lự nhi nhất trí» của Khổng-tử đã nói ở thiên Hệ-từ trong kinh Dịch. Cái mối nhất trí ấy là cái chiêu-minh linh-giác có sẵn trong tâm người ta, Dương-minh nhân đó mà phát-minh ra cái thuyết trí-lương-tri, khiến học-giả tự tìm lấy ở trong tâm mình mà hiểu cái lý duy-tinh duy-nhất trong sự học của thánh hiền. Ai hiểu được rõ cái thuyết trí-lương-tri, thì cái thuyết tri-hành hợp-nhất tự nó sáng rõ ra vậy.
Trí-lương-tri.— Dương-minh dẹp xong cái loạn Thần Hào rồi, lại bị những kẻ gian-thần tìm đủ cách để làm hại, thế mà ông cứ điềm-nhiên tin ở cái lương-tri, không hề lo sợ chút gì cả. Sau khi việc ấy yên rồi, ông viết thư cho người ta, nói rằng: «Cận lai tìm được ba chữ «trí-lương-tri». thật là cái chính pháp nhỡn tàng 正 法 眼 藏 của thánh môn. Mấy năm trước còn cái ngờ chưa hết, nay nhân có nhiều việc, chỉ có cái lương-tri ấy mà không có cái gì là không đủ, ví như đi thuyền nắm được cái tay lái, đi qua chỗ phẳng, chỗ sóng, chỗ nông. chỗ sâu, không đâu là không vừa ý, tuy gặp sóng gió, nhưng đã nắm được tay lái, thì khỏi được cái lo phải chìm đắm vậy.» Ông thường thở than.
