Trang:Nho giao 2.pdf/212

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

212
NHO-GIÁO


chi tương di dịch, kiên bạch đồng dị chi phân cách 充 虛 之 相 施[1] 易,堅 白 同 異 之 分 隔: Sự thay đổi của cái đầy cái rỗng, sự phân-cách của cái cứng cái trắng », đều là sự vô-ích cho sự học của người quân-tử. Ông lại nói ở thiên Giải-tế rằng: « Nhược phù phi phân thị phi, phi trị khúc trực, phi biện trị loạn, phi trị nhân đạo, tuy năng chi, vô ích ư nhân; bất năng vô tổn ư nhân 若 夫 非 分 是 非,非 治 曲 直,非 辨 治 亂,非 治 人 道,雖 能 之,無 益 於 人;不 能,無 損 於 人: Còn như những điều không phân sự phải trái, không trị cong ngay, không biện-biệt sự trị loạn, không trị nhân đạo, thì tuy có hay cũng không có ích gì cho người, mà không hay cũng không có tổn gì cho người ». Ông chỉ lấy sự công-dụng làm đầu, ngoài ra không thiết đến những điều cao thâm huyền viễn. Một cái học đã thiên lệch đi như thế, thật là hại cho sự học-vấn và sự tri-thức và làm thấp mất cái học của Nho-giáo.

Ba là Tuân-tử đã không đạt tới cái lý đơn-nhất siêu-việt, quán-triệt cả vũ-trụ, thì tất ông phải lấy cái lý thường làm chuẩn-đích để phê-bình và phán-đoán mọi sự. Vậy nên ông cho những điều gì không hợp cái lý ấy,


  1. Chữ di 移 trong sách viết lầm ra chữ thi 施.