Trang:Nho giao 2.pdf/68

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

68
NHO-GIÁO


bất đắc chí, độc hành kỳ đạo; phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy võ bất năng khuất, thử chi vị đại-trượng-phu 居 天 下 之 廣 居,立 天 下 之 正 位,行 天 下 之 大 道.得 志,與 民 由 之不 得 志,獨 行 其 道富 貴 不 能 淫,貧 賤 不 能 移,威 武 不 能 屈,此 之 謂 大 丈 夫: Ở cái chỗ ở rộng trong thiên-hạ, đứng giữa cái ngôi chính trong thiên-hạ, đi con đường lớn trong thiên-hạ. Đắc chí thì cùng với dân mà theo đạo, không đắc chí thì một mình mình theo đạo; giàu sang không thể làm cho đãng được cái lòng của mình, nghèo hèn không thể làm cho đổi được cái chí của mình, uy-quyền võ-lực không thể làm cho khuất được cái khí của mình, ấy thế mới gọi là đại-trượng-phu. » (Đằng Văn-công, hạ). Chỗ ở rộng trong thiên-hạ là nhân, ngôi chính trong thiên-hạ là lễ. đường lớn trong thiên-hạ là nghĩa.

Người quân-tử bao giờ cũng « Ngưỡng bất quý ư thiên, phủ bất tạc ư nhân 仰 不 愧 於 天,俯 不 怍 於 人: Ngửng lên không xấu với Trời, cúi xuống không thẹn với người. » (Tận-tâm, thượng). « Cùng bất thất nghĩa, đạt bất li đạo 窮 不 失 義,達 不 離 道: Cùng-khổ không mất nghĩa, hiển-đạt không lìa đạo, » Khi đắc chí ra đương việc nước, thì đem cái ơn rải khắp muôn dân; không gặp thời, không làm được gì, thì sửa mình cho