Trang:Nho giao 3.pdf/231

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

231
NHO-GIÁO


gần thành Hồ-khẩu, thuộc tỉnh Giang-tây, có Bạch-lộc-động là nơi học-quán đời trước rất thịnh, nay bỏ hoang. Ông bèn dâng sớ xin sửa lại và tụ tập sách vở lập ra thư-viện. Ông tự nhận làm động chủ đến dạy học ở đó, và đặt ra học-qui để học-giả biết qui-thức mà theo.

Trong bài Bạch-lộc-động học-qui, ông nói rút cái yếu-chỉ sự học của Nho-giáo: Trên nói cái mục ngũ-luân, là: « Phụ tử hữu thân, quân thần hữu nghĩa, phu phụ hữu biệt, trưởng ấu hữu tự, bằng hữu hữu tín 父 子 有 親,君 臣 有 義,夫 婦 有 别,長 幼 有 序,朋 友 有 信: Cha con có tình thân, vua tôi có nghĩa, vợ chồng có lễ phân biệt, trưởng ấu có trật tự, bằng hữu có tín. » Thứ nói cái trật-tự về việc học, là: « Bác học chi, thẩm vấn chi, thận tư chi, minh biện chi, đốc hành chi 博 學 之,審 問 之,慎 思 之,明 辨 之,篤 行 之: Học cho rộng, xét hỏi cho kỹ, suy nghĩ cho cẩn thận, biện luận cho sáng, thực-hành những điều mình đã học. » Thứ nói cái yếu-chỉ sự tu thân, là: « Ngôn trung tín, hành đốc kính, trừng phẫn trất dục, thiên thiện cải quá 言 忠 信,行 篤 敬,懲 忿 窒 慾,遷 善 改 過: Nói phải trung tín, làm việc phải kính cẩn, răn điều tức giận và át điều thị-dục, theo điều thiện và đổi điều lỗi. » Thứ nói cái yếu-chỉ về việc xử sự, là: Chính kỳ nghị, bất mưu