Trang:Nho giao 3.pdf/84

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

84
NHO-GIÁO


thì thành tro, thành đất, sao còn làm quỉ được. Người không có tai mắt, thì không biết, cho nên người mù người điếc, ví như thảo mộc vậy. Khi cái tinh khí đã xa cách người đi rồi, thì há lại chỉ giống hạng người không có tai có mắt mà thôi hay sao? » (Luận-tử, XX).

Có người nói trông thấy quỉ. Vương-Sung lấy cái nghĩa khoa-học mà đáp lại rằng: «Quỉ không phải là cái tinh-thần của người chết, đó là bởi sự nghĩ tưởng mà thành ra. tại. sao? Tại có tật bệnh. Người có bệnh thì lo sợ, lo sợ thì thấy quỉ, vì lo sợ thì tưởng đến, tưởng đến thì không có mà mắt trông thấy. Thí-dụ Bá-Nhạc học xem tướng ngựa, trông cái gì cũng là ngựa cả; Bào-Đinh nước Tống học mổ trâu, ba năm không trông thấy con trâu sống, trông con trâu nào cũng là con trâu chết. Đó là bởi dùng cái tinh-thần đến rất mực vậy. Hễ tưởng nghĩ đến là tự trông thấy vật lạ vậy ». Ông nói câu này thì thật đúng: « Phù tư niệm tồn tưởng, hoặc tiết ư mục, hoặc tiết ư khẩu. hoặc tiết ư nhĩ. Tiết ư mục, mục kiến kỳ hình; tiết ư nhĩ, nhĩ văn kỳ thanh; tiết ư khẩu, khẩu ngôn kỳ sự 夫 思 念 存 想,或 泄 於 目,或 泄 於 口,或 泄 於 耳.泄 於 目,目 見 其 形;泄 於 耳,耳 聞 其 聲,泄 於 口,口 言 其 事: Hễ nghĩ tưởng đến thì hoặc bày ra ở mắt, hoặc bày