Trang:Nho giao Phu luc.pdf/76

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

78
NHO-GIÁO


Phan tiên-sinh, và tôi dám chắc rằng Khổng-giáo không trái với chủ-nghĩa duy-dân. Xin tiên-sinh hiểu cho rằng đây tôi chỉ nói cái nghĩa duy-dân mà thôi, chứ không nói đến cái chính-thể duy-dân vì nó là một việc khác.

Tôi nói như vậy có lẽ Phan tiên-sinh lại bẻ rằng: Tự xưa đến nay người mình vẫn học Khổng-giáo sao không thấy thi-hành cái chủ nghĩa ấy bao giờ? Xin thưa rằng: Cái chính-thể của xã-hội ta tự xưa đến nay tuy là chuyên chế, nhưng vẫn có một phần theo chủ-nghĩa duy-dân. là thường vẫn lấy những người có đức có tài, trong dân ra làm quan-tư. Vả lại ta cũng nên biết rằng xưa nay người học Khổng-giáo thì nhiều nhưng theo Khổng-giáo mà làm thì ít. Thường những người làm vua làm quan chỉ mượn cái đạo của thánh-hiền làm cái bình-phong để che cái quyền-lợi, chứ đã thật lúc nào chịu thi-hành đạo của thánh-hiền đâu. Vậy nên hòn ngọc tuy là quí, nhưng không ai biết dùng, thì dẫu quí đến đâu cũng không làm gì được. Nay ta biết nó là ngọc, thì cứ nói ai dùng nó thì dùng, không dùng thì thôi, chứ bảo nó là đá thì tôi không chịu.

c) Phan tiên-sinh nói rằng Khổng-giáo làm ngại trở cho khoa-học là vì chỉ nói cái lẽ đương-nhiên, chứ không nói cái lẽ