Các kiểu tượng.— Ta nên biết rằng trong chư Phật chư Bồ-tát thờ ở các chùa nước Nam ta, chỉ có tượng đức Thích-ca và đức Quan-thế-âm là có nhiều kiểu hơn cả.
Tượng đức Thích-ca có bốn kiểu như sau này:
1⋅) Tượng Cửu-long tạc theo điển lúc đức Thích-ca sơ sinh.
2⋅) Tượng Tuyết-sơn tạc theo điển lúc đức Thích-ca tu khổ-hạnh.
Hiện nay ở Bắc-kỳ, chùa Tây-phương, thuộc phủ Quốc-oai, tỉnh Sơn-tây, có cái tượng Tuyết-sơn tạc rất khéo, và chùa Bút-tháp thuộc phủ Thuận-thành tỉnh Bắc-ninh, có pho tượng Tuyết-sơn cũng có mỹ-thuật. Hai pho tượng ấy thật đáng xem.
3⋅) Tượng Thuyết-pháp hay tượng Niêm-hoa tạc theo điển lúc đức Thích-ca đã thành Phật.
4⋅) Tượng Nát-bàn tạc theo điển lúc đức Thích-ca vào Nát-bàn, nằm nghiêng về bên tả, gối đầu về bên cánh tay tả. Kiểu này ở nước ta không có mấy, chỉ ở bên Lào và bên Xiêm, thuộc về phái Tiểu-thặng mới có nhiều.
Tượng đức Quan-thế-âm có sáu kiểu như sau này:
1⋅) Tượng đức Chuẩn-đề Quan-âm, theo đúng trong sách, thì phải làm có 3 mắt và 18 tay cầm pháp bảo, nhưng thường chỉ làm có nhiều tay mà thôi.
2⋅) Tượng đức Thiên-thủ Thiên-nhỡn Quan-thế-âm, tạc theo điển bà Diệu-Thiện, nhưng thường chỉ làm được một trăm tay là cùng. Chỉ có chùa Búp-tháp, thuộc tỉnh Bắc-ninh, làm được một kiểu có nhiều đầu và có nghìn tay nghìn mắt rất là tinh-xảo.
3⋅) Tượng Phật-bà Quan-âm đội mũ ni, hoặc đứng hoặc ngồi trên tòa-sen, tay cầm lọ nước cam-lộ và cành dương-liễu.
4⋅) Tượng Quan-âm tọa-sơn, làm ngồi trên núi đá.
5⋅) Tượng Phật-bà Quan-âm ngồi trên tòa sen để trên đầu một người. Đó là theo cái điển nói có giống yêu-quái hay hiện ra làm tên lái-đò để quấy-nhiễu hành khách. Đức
