ngựa ấy sẽ vĩnh-viễn về tay người khác, biết làm thế nào?
Cái đồng-hồ treo trên tường đã đánh một lần, hai lần, báo cho biết cái thời-khắc nạn to sắp tới, mà anh em trong nhà vẫn còn ỏm-tỏi, cong môi trợn mắt để đối-đãi nhau. Ôi! phỏng làm chi thế?
Nay tôi xin có vài vấn-đề ngỏ cùng người Pháp.
Nay mai quân Nhật tới Việt-nam, binh-lực tài-lực của chính-phủ bên Pháp còn có dư-dụ để giúp đỡ cho sự hoạt-động của chính-phủ thuộc-địa được không? Tôi biết rằng tất không thể được. Vì nước Pháp trải qua một phen tổn-hại vô cùng về việc chiến-tranh, cắt thịt chữa đau, những lo không xuể, còn giọt thừa nào mà bón tưới cho Việt-nam ru! Đó là điều thứ nhất.
Khi Nhật Pháp khai-chiến thì quân Pháp ở Việt-nam, liệu có thể cùng người Nhật chống-cự mà quyết thắng hay không? Tôi biết không thể được. Vì quân Pháp ở Việt-nam, tất không nhiều bằng quân Nga ở Liêu-đông hồi 10 năm trước. Việc Nga trước đã vậy, thế thì quân Pháp ở Việt-nam, hẳn không khỏi như quân xưa mở thành Lữ-thuận, đã rõ lắm vậy. Đó là điều thứ hai.
Quân Nhật tới Việt-nam, phỏng thổ-binh và quan-lại ở Việt-nam, hẳn không có những sự mở thành đón giặc, giở giáo đánh lại hay không? Tôi lại biết rằng tất không thể tránh khỏi. Vì từ khi người Nam thuộc quyền người Pháp, chưa từng có một ngày nào được hưởng cái giáo-dục quốc-dân. Cái tư-cách trâu ngựa tôi-tớ, cứ khỏe là sợ, cứ lợi là theo. Một tiếng súng lớn vang động ở khoảng Tây-cống Đông-kinh, ngẩng nhìn trời bể, chiều gió hơi nguy, thì người Nam hoan-nghênh người Nhật hẳn cũng như hồi 50 năm trước hoan-nghênh người Pháp, chẳng sai chút nào. Đó là điều thứ ba.
Khi Nhật Pháp khai chiến thì người Pháp có thể nhờ được bạn tốt là nước Anh kia ra sức thừa để cứu giúp cho Việt-
