thoát khổ là lẽ tự nhiên. Nhưng, muốn tìm đường thoát khổ, phải biết đường nào là khổ, phải biết nguồn khổ là đâu.
Tứ diệu đế và thập nhị nhân duyên của Çâkya Muni thuyết minh về chỗ ấy.
Nguồn khổ là vô minh.
Đường khổ là tập.
Có tập bởi tại nghiệp.
Vậy, minh được lý của vũ trụ, minh được lý của chân như, là biết được đường thoát khổ: phá tập, diệt nghiệp.
Cả nền triết học của phật giáo xây dựng trên thuyết chân như. Tông phái hoặc có phân ra nhiều, kinh điển hoặc có đặt ra mấy vạn, cũng không ngoài chỗ thuyết minh chân như.
Ta biết gì về chân như? Ta biết được đến đâu? Đây là vấn đề nhận thức. Xốc xáo hết các hóc hẻm của tri thức, phật giáo kết luận bằng phi lượng, là một thứ trực quan; tức cho rằng: lý trí bất
209
