đã thấy chỗ quan hệ ấy rồi triết học còn khảo sát xem hiện tượng sanh ra cách nào. Xong, mới qui kết vũ trụ luận.
Giáo hệ nào chủ trương hữu thần, thì cho rằng vũ trụ là do một vị tạo-vật-chủ dựng nên. Như thế là vũ trụ có thỉ (commencement). Và có khi cũng có chung (fin), như Thiên chúa giáo chủ trương.
Phật giáo rành rành là vô thần giáo, nó không chủ trương có tạo vật chủ, nó dựa nơi phiếm thần luận. Đối với phật giáo, thì vạn hữu sanh ra, không nhờ phép nào ở ngoài nó cả, mà chỉ tự kỷ nhân quả nối tiếp nhau mà thôi. Cái quả ở bây giờ là do cái nhân ở trước, cái nhân ở trước là do cái quả ở trước nữa, cứ như thế đi ngược trở lên mãi, nhân nầy do quả nọ, quả ấy do nhân trước, không bao giờ cùng. Tức là đối với phật giáo, vũ trụ vô thỉ. Và nó cũng vô chung. Vì, theo luận điệu trên đó, quả ở bây giờ là nhân cho cái quả sau nầy, rồi quả sau nầy làm nhân cho cái quả kế nữa. Cứ như thế mãi.
