Còn nói về các anh thiếu-niên tân-học, trừ ra có đôi anh tự cái sức thông-minh của mình mà tìm-kiếm ra thấy được nhiều ít, kỳ-dư thì chỉ theo cách học cũ: mong kiếm lấy cái chức-phẩm gì, hay là coi cho rộng để viết-lách khoe-khoang mà thôi. Không có ông nào chịu đem cái sự học của Âu-tây để so-sánh lại với cái học cũ của ta, xem đều gì hay, đều gì dở, cho người ta xét-đoán mà tìm lấy đường tấn-tới về sau.
⁂
Tôi xin lỗi các anh-em chị-em đồng-bào, cái đề mà tôi lựa để diễn-thuyết bữa nay, quân-trị chủ-nghĩa, (tức là nhân-trị chủ-nghĩa) dân-trị chủ-nghĩa, (tức là pháp-trị chủ-nghĩa) cái đề mục đó thiệt là lớn-lao quá, không phải là sức tôi có giải-quyết ra cho minh-bạch được. Muốn giải-quyết ra cho minh-bạch thì phải tìm về Âu Á lịch-sử chánh-trị-học và chánh-trị-triết-học, mới có thể nói ra cho tinh-tường được.
Các anh-em chị-em có lạ gì tôi: cái học về đường lịch-sử chánh-trị Tàu thì tôi cũng hiểu được ít nhiều, còn về đường tây-học thì thực là kém lắm. Nhưng mà tôi cũng rán hết sức, đem cái việc mà tôi đã biết xin nói ra để anh-em nghe, còn các việc gì cao xa không thấu. thì để phần ông nào hiểu hơn tôi diễn giải ra cho anh-em chị-em rõ.
Nói về cái lịch-sử quân-trị chủ nghĩa.
Cuộc quân-chủ đến ngày nay thì cũng như một cái hoa tàn lá héo phất-phơ trong đời bây-giờ.
