Bước tới nội dung

Trang:Vuong Duong Minh.pdf/395

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

cái củ. Hình tròn hình vuông có số vô cùng tận, không sao lường trước cho được hết — Nhưng, cái qui, cái củ vẽ được tất cả những hình tròn hình vuông có số vô cùng tận ấy. Sự vật trong thiên hạ cũng có số vô cùng tận, không sao lường trước cho được hết. Nhưng cái tâm của ta cái lương tri của ta biết được tất cả những sự những vật có số vô cùng tận ấy.

Tuy nhiên, mặc dầu tâm của ta biết được lý của tất cả sự vật, nó cũng chỉ biết với cái thể « trừ năng » 儲 能 (à l'état de puissance) mà thôi. Cho nên Khổng Tử vào Thái Miếu thấy mỗi sự mỗi phải hỏi mà học, chớ không phải ngài là thánh nhân rồi việc gì cũng biết được. Bởi thế cho nên trong sách Luận-Ngữ nói: « Tử viết: Quân tử bác học ư văn, ước chi dĩ lễ, diệc khả dĩ phất bạn hỉ phù. »

子 曰 君 子 博 學 於 文 約 之 以 禮 亦 可 以 弗 畔 矣 夫,

Người quân tử học rộng khắp văn

396