Truyện Kiều (bản Trương Vĩnh Ký 1911)/Tích Túy Kiều
Đời Gia-tĩnh nhà Minh, có họ Vương làm quan viên-ngoại, sinh được ba đứa con, con út trai là Vương-quan. con đầu lòng hai đứa gái là Túy-Kiều vuối Túy-Vân, hai gã nhan sắc đẹp-đẽ xinh-tốt quá chừng, lại thêm học-hành thông-minh, lịch-sự đủ đều, cầm, kỳ, thi họa chẳng thua ai.
Lúc ấy nhằm tiết tháng ba, người-ta hay đi tảo mộ. Ba chị em mới rủ nhau đi chơi xuân, đi qua khỏi suối. Túy-kiều thấy cái mồ con Đạm-tiên, không ai giẫy cỏ, không ai viếng-thăm, thì nghĩ lại cái điều hồng-nhan bạc phận mà khóc, hồn Đạm-tiên về hòa thơ vuối Túy-kiều. Vừa chiều tối, ba chị em dắc nhau ra về, gặp Kim-trọng là bạn học với Vương-quan, chào hỏi chuyện-vãn, hai chị em lạ khép-nép giấu mặt.
Về nhà Túy-kiều đêm nằm trằn-trọc, chiêm-bao thấy Đạm-tiên về nói chuyện về nỗi đoạn trường đến sau. Túy-kiều vùng khóc lên, mẹ nghe được hỏi làm sao vậy, thì nó nói chuyện chiêm-bạo lại cho mẹ nó nghe. Thì mẹ nó la nó, biểu nó đừng có tin chiêm-bao mộng-mị, có thật vào đâu.
Còn chàng Kim-trọng từ khi gặp mặt Túy-kiều về cứ tưởng nhớ luôn-luôn, nên chạy tới chỗ gặp khi trước, thì lại càng không thấy người, lại càng thương nhớ lắm: Cuốn gói đi thẳng qua Lam-kiều tìm nhà Túy-kiều. Tới đó thấy tòa nhà cao lớn, mà xung-quanh có xây tường kín đi hết. Ngó thấy đàng sau có cái nhà, mới hỏi mướn đặng có ở mà học.
Đem đờn đem sách tới, dọn ở đó đã hơn hai tháng mà không gặp mặt Túy-kiều.
Bữa ấy Túy-kiều ra dạo vườn hoa chơi dưới gốc cây đào, anh ta nghe hơi có nó ra, thì chạy ra, trèo vách dòm vô. Con kia nghe động đã tuốt vô đóng cửa lại rồi. Ngó quanh ngó quất thấy cây trâm giắt nơi nhánh đào, liền vói tay lấy trâm cầm về. Sáng ngày ra Túy-kiều dậy chải-gở biết mất trâm mới ra mới kiếm.
Bên này anh ta mới lên tiếng hỏi ai có mất trâm hay không? Túy-kiều thưa, ai có được thì xin cho lại. Anh ta chạy vô lấy thêm hai chiếc xuyến vàng gói vô cái khăn lụa, ra, leo lên, mới tỏ sự-tình với Túy-kiều. Con Kiều nói, sự dựng vợ gả chồng là tại cha mẹ, mình còn thơ ấu dám biết đâu. Kim-trọng này-nỉ gắn-vó xin cho một tiếng cho chắc rằng chịu thì thôi. Kiều liền chịu, giao trâm, khăn, xuyến, quạt rồi ai về nhà nấy.
Cách ít bữa tới ngày ăn lễ sanh-nhựt ông ngoại Túy-kiều, cả hai ông bà và hai em Túy-kiều, đều đi, để chị va ở nhà coi nhà. Chị ta ở nhà một mình thong-thả, đeo đồ vào, đánh áo đánh quần, đóng cửa, ra phía sau, tuốt qua nhà Kim-trọng. Leo qua gặp Kim-trọng dắc vào nhà, ở đó trò-chuyện, làm thơ, làm phú, đánh đờn đánh địch, thề nguyền với nhau cho một ngày một đêm; khuya lại Kim-trọng muốn xáp việc, mà va không cho. Sáng ra từ-giã trở về. Kim-trọng được thơ nói chú chết, nên lo về chịu tang. Con Kiều về, thì kế lấy cha mẹ nó về. Rủi đâu việc chi không biết, quan quân tới bắt cha nó. tịch-phong nhà cữa hết. Túy-kiều thương cha, nên lo đi bán mình mà chuộc cha. Mã-giám-sanh là tay ngoài mụ Tú-bà làm tàu-kê, mua lấy nó.
Đem nó về lầu xanh, nó không chịu làm đĩ, nó lấy dao cắt cổ, tức mình vì tưởng mua về làm vợ, ai hay mua về bắt làm đĩ, thấy vậy mời dỗ nó, thôi thì ở đó, chờ có ai muốn thì gả nó lấy vốn lại.
Thúc-sanh tới buôn bán, đi chơi đó gặp Túy-kiều ưng ý liền chuộc lấy, đem về lam vợ. Cha Thúc-sanh la-dức con sao có cưới đồ đĩ làm gì. Thúc-sanh không chịu bỏ, thì Thúc-ông là cha va, đi tới phủ đường mà thưa. Ông phủ tra hỏi rồi đem Kiều ra đánh đòn. Thúc-sanh đau lòng đứng thút-thít khóc, quan hỏi, bẩm nói nó là đứa có tài nên tiếc. Quan mới dạy nó làm thơ, đánh đờn mà coi. Hản nó là gái có tài lại có nhan sắc, nên quan phủ khuyên cha Thúc-sanh biểu cho nó lấy nhau. Từ ấy về sau cha con hòa-hiệp, lại càng đem lòng thương Túy-kiều.
Con Kiều là đứa biết đều, biết Thúc-sanh có vợ lớn ở bên nhà, nên năng nói biểu về mà nói cho vợ chính hay kẻo sau rầy-rà khó-lòng. Mà Thúc-sanh về thi về chớ giấu không cho con Hoạn-thơ là vợ chính biết. Trong nố bạn-bè có thằng Ưng với thằng Khuyển về mét thót với Hoạn-thơ. Con Hoạn-thơ nổi máu ghen, cho quân ấy qua lén đốt nhà, bắt con Túy-kiều đem về giao cho mẹ nó hành-hà đày-đọa.
Lúc cháy nhà, thì quân bạn vớt xác chết trôi ném vào đó để làm tang. Thúc-sanh khi ấy đi khỏi. Cha va ở nhà chạy qua thấy nhà cháy tan-hoang, lại có gặp xương nên tưởng Túy-kiều đã bị chết thiêu rồi. Thúc-sanh về nghe nói lại rầu-rỉ khóc-lóc. Mới mướn thầy pháp đánh đồng thiếp mà kiếm Túy-kiều. Thì thiếp nói nó còn sống, không có chết: Một năm nữa sẽ thấy nhau mà không dám nhìn. Thúc-sanh không tin mắng thầy nói bậy.
Bên kia bà mẹ Hoạn-thơ hành con Kiều cho đến, rồi lại giao về cho con Hoạn-thơ.
Thúc-sanh về thì con Hoạn-thơ bắt nó ra lạy mừng thay, bắt hầu-hạ đó. Thúc-sanh thấy biết mà không dám nhìn. Sau thấy đày-đọa quá tội-nghiệp thì nói với Hoạn-thơ biểu nới tay, đừng có hành-hà quá mà thất đức, thì Hoạn-thơ mới cho ra ở giữ chùa Quan-âm-các.
Cách ít bữa, Hoạn-thơ giả đò về thăm mẹ, mà trá núp rình coi; mới thấy Thúc-sanh vô chùa nói chuyện với Túy-kiều. Vợ hỏi đi đâu vậy, thì nói đi coi người viết kinh, chữ viết tốt lắm. Hai vợ chồng đem nhau về, để con đòi ở lại đó. Kiều hỏi thì biết nó với Hoạn-thơ đã rình nghe ngoài vách, nên tính bề trốn đi. Mà sợ bơ-vơ đói biết lấy chi mà ăn, nên ăn-cắp cái chuông vàng với cái khánh bạc, khuya nhảy vách ra đi. Sáng ra tới chùa Giác-duyên, vô đó nói mình ở Bắc-kinh, sư-trưởng sai đem chuông khánh cúng, thì bà Giác-duyên biểu ở đó mà chờ sư-trưởng qua.
Ít lâu có người ở am Hoạn-thơ qua chơi thấy chuông vàng, khánh bạc mới nói bên am ấy có mất đồ đó. Tối lại bà Giác-duyên tra Túy-kiều, thì Túy-kiều nói thiệt ra. Biểu lo mà trốn đi, thì lại gởi cho bà Bạc-bà lảnh về, đem gả cho cháu tên là Bạc-hạnh. Bạc-hạnh đem về Châu-thai bán lại cho tàu-kê. Mà Túy-Kiều, cũng không chịu làm đĩ.
Sau Từ-hải tới đó chơi thích ý muốn chuộc nó đem về làm vợ. Dọn nhà cửa cho ở được nửa năm. Khi ấy Từ-hải tính đi làm giặc. Kiều xin đi theo, mà Từ-hải không cho, nói bận chơn, bận cẳng, khó lòng hãy ở lại nhà, nội trong một năm sẽ về rước. Thì thật một năm Từ-hải làm giặc được trở về rước. Khi ấy oai quờn lớn, anh-hùng nhứt xứ, làm lớn thiên hạ, Túy-kiều mới xin mà trả ân oán cho rồi.
Vậy sai quân đi mời Thúc-sanh, mụ già ở với mẹ con Hoạn-thơ với bà Giác-duyên: bắt Tú-bà, Mã-giám-sanh, con Hoạn-thơ, Bạc-hạnh, Bạc-bà, thằng Ưng, thằng Khuyển, đem về đền ơn trả oán.
Thúc-sanh thì cho một trăm cuốn gấm, một ngàn cân bạc;
Mụ già và bà Giác-duyên một trăm lượng vàng;
Hoạn-thơ thì nhiếc bỏ xó rồi tha về;
Còn bao nhiêu chém hết.
Rồi ra lạy tạ chồng vì nhờ chồng mà đền ơn trả oán được.
Túy-kiều cầm bà Giác-duyên lại chơi ít lâu, vì ở còn chưa định sở, sợ sau khó gặp nhau, thì bà Giác-duyên nói: « Không hề gì; năm năm nữa gặp nhau tại sông Tiền-đường, ấy là lời bà Giác-sư nói tiên-tri. »
Lúc ấy Trào sai ông Hồ-tông-Hiến ra đánh Từ-hải mà liệu thế đánh không lại, nên sai sứ đem lễ vật cho Túy-kiều với Từ-hải, khuyên ra hàng-đầu thú tội. Từ-hải dùng dằng không chịu đầu. Túy-kiều năn-nỉ nói thiệt hơn, biểu thì đầu đi cho được chữ trung chữ hiếu: Trước là được về gặp cha mẹ, sau là được trung với vua. Từ-hải bèn nghe lời bó giáo hàng-đầu.
Túy-kiều cho tin cho Hồ-tông-Hiến đem quân-gia ra rước, chẳng ngờ dạy quân bắn Từ-hải đi. Từ-hải chết mà không ngã. Quân về nói lại với Túy-kiều. Túy-kiều ra khóc-lóc nói là tại mình cho nên chồng mới chết làm-vậy, thì xác té xuống. Quân bắt Túy-kiều đem vô, Hồ-tông-Hiến hỏi Túy-kiều muốn xin đi-gì với Triều-đình vì công đã giúp lời cho Từ-hải ra đầu. Túy-kiều bẩm không có công gì, một xin xác Từ-hải đem về chôn.
Hồ-tông-Hiến mở tiệc đãi quan quân tướng sĩ, đem Túy-kiều về chơi một đêm. Sáng ngày ra tỉnh rượu mới giựt mình sợ e mình lấy vợ giặc có tội với Triều đình, nên đem gả cho thổ-quan đất ấy.
Thổ-quan đem kiệu rước về đem xuống tàu đậu nơi sông Tiền-đường. Nghe sóng gió ầm-ầm, hỏi quân ở đó là đâu? Quân nói là sông Tiền-đường, liền nhớ lại lời tiên-tri bà Giác-sư (là bà Tam-hiệp) bèn đâm đầu xuống sông.
Bà-Giác duyên biết lời tiên-tri ấy thuở trước, đã tới che lều ở đó sớm tối mướn chài, chài lên chài xuống hoài, khi ấy mới chài được vớt lên đem về am nuôi.
Còn Vương-quan và Kim-trọng lấy Túy-vân thế con Túy-kiều, thi đậu vua sai đi ngồi tri-huyện các xứ ấy, nhớ đến hỏi thăm người ta có biết có nghe tích con Túy-kiều hay không, thì người-ta nói có, mà không biết bây-giờ ở đâu. Kiếm tìm hoài không ra.
Năm ấy cải nhậm, vua sai đi ngồi xứ khác, hai anh em đi tới sông Tiền-đường, nghe nói Túy-kiều chết tại đó thì rước thầy làm chay, đặt bài vị mà tế. Mụ Giác-duyên đi coi thấy mộc-vị thì biết là tế con Túy-kiều, mới hỏi là ai tới làm chay; biết là anh em, cha mẹ Túy-kiều thì nói Túy-kiều còn sống ở tại am mình. Dắc về nhìn ra thiệt tích. Đem nó về, nó không chịu về. Cha mẹ la dức nói muốn tu thì sẽ lập am tại nhà cho mà tu, cùng rước ba Giác-duyên về đó tu với nó, thì nó mới chịu về.
Am-tự lập xong rồi, cho đi tìm rước bà Giác-duyên thì đã mất đi bao giờ biệt tăm biệt tích.
