Nhứt tâm nhị môn thuyết.— Đại Thừa khởi Tín Luận bảo rằng tâm là toàn thể vũ trụ.
Một tâm ấy có hai mặt cùng biểu lý nhau, là hiện tượng và thật tại. Giữa hai giới hiện tượng và thật tại có vô minh làm môi giới. Vô minh là gì, thì ở nơi tiết « chân như duyên khởi » đã nói rõ.
Thể tượng dung hiệp thuyết. — Thuyết nầy, như Thiên Thai tông, bảo rằng thật tại là hiện tượng, hiện tượng là thật tại. Hai cái không lìa nhau, như sóng với nước. (Tâm tức pháp, pháp tức tâm.)
Kết luận.— Nguyên thỉ phật giáo về chỗ quan hệ giữa thật tại và hiện tượng chủ trương rằng pháp thể là hằng hữu, còn hiện tượng là do pháp thể tích tập mà ra Đến khi nguyên thỉ phật giáo phân ra thượng tòa và đại chúng hai bộ, thì đại chúng bộ phân tích pháp thể ra, bảo rằng cuối cùng pháp thể là không. Về sau đại thừa giáo bảo rằng hiện tượng giới là mê vọng, mới phản động lại tư
