sầu chung, hạt lệ Tầm-dương 5 chan chứa. Lòng cảm cựu ai xui thương mướn, nghe câu ngọc-thụ 6 não nùng. Cho hay danh-sĩ giai-nhân, cùng một kiếp hoa nghiêm 7 nặng nợ. Ngán nỗi non xanh đất đỏ, để riêng ai luân lạc đau lòng. Ta cũng nòi tình, thương người đồng điệu 8. Cái kiếp không hoa lẩm-cẩm, còn hồn xuân-mộng bâng-khuâng 9. Đã toan đúc sẵn nhà vàng 10, chờ người quốc sắc; lại muốn mượn chùm phương-thảo 11, hú vía thuyền-quyên. Sẵn bút nghiên chia vịnh từng hồi, đem sự tích tóm làm một tựa. Bây giờ kể còn dài chưa hết, hạt ba-tiêu như thánh thót mưa thu. Hỡi ôi! hồn còn biết hay chăng? Bóng hoàn-bội 12 tưởng ra vào Lạc-phố 13!
Chu-mạnh-Trinh[1]
Đoàn-Quì dịch (Nam-Phong)
CHÚ THÍCH. — 1. Liêu-dương là quê Kim-Trọng. — 2. Ý nói làm thân phận một người đàn bà có tài sắc mà lại gặp bước lưu lạc. — 3. Đây nói hồi nàng Kiều phải tay Mã-giám-sinh lừa, đã toan tự vẫn, sau nghĩ đi nghĩ lại, sợ vạ lây đến cha mẹ, lại thôi. — 4. Thúy-Kiều khi đi chơi thanh-minh về nằm mộng thấy Đạm-Tiên đưa cho mười đầu bài thơ đoạn-trường để nàng vịnh. — 5. Tức là bến Tầm-dương nói trong bài « Tì bà hành » của ông Bạch-cư-Dị; ý nói nước mắt khóc người bạc-mệnh. — 6. Ngọc-thụ 玉 樹 là cây ngọc, ví với người đẹp. Câu cổ: không nỡ trông thấy cây ngọc chôn ở trong đất. Lời viếng một người chết. — 7. Hoa = tốt đẹp; nghiêm = nghiêm trang. Kiếp hoa-nghiêm nghĩa bóng chỉ cái kiếp luân-hồi của người ta (tiếng trong kinh Phật). — 8. Như nói người cùng một hội một thuyền, cùng một số kiếp. — 9. Không-hoa là cái hoa không có thực mà mình mơ tưởng là có; xuân-mộng là cái buổi xuân-xanh ngắn-ngủi như giấc chiêm-bao. Cả câu này ý nói: mình vẫn mê-man trong cõi sắc chưa tỉnh biết nó là cái hoa không; lại ngậm-ngùi về nỗi tuổi xuân vui thú chỉ ngắn-ngủi như giấc chiêm-bao. — 10. Tích cũ Vua Hán Vũ-đế ước lấy được nàng A-Kiều, nói: « Được người này thì lấy vàng làm nhà cho ở ». — 11. Là cỏ thơm. — 12. Hoàn-bội là ngọc đeo của đàn bà. — 13. Lạc-phố là bến sông Lạc, chỗ nàng tiên ở, theo điển trong Sở-từ.
- ▲ Xem tiểu-truyện tác-giả tr. 25.
